السلام عليك اَيَّتُها المظلومهُ الممنوعَةُ حَقَّها
السَّلامُ عليك يا فاطمةَ الزهراء سيدة‌نساء العالمين
در ميان چهارده معصوم عليهم‌السلام يك الگوي زن لازم بود، زيرا اگر تمام معصومين، مرد بودند آن همه سفارشات و توصيه‌هايي كه مخصوص بانوان است مانند: همسرداري، خانه‌داري،بچه‌داري، حجاب و عفاف، صبر و تسليم در برابر ناملايمات و... همه و همه در دنياي لفظ مي‌ماند و شايد زنان ما پيش خود مي‌گفتند: اگر در معصومين يك زن بود و از حال ما خبر داشت اين همه توصيه و تكليف براي ما نمي‌شد.
وجود حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها الگويي بود كه به زنان ثابت شود آنچه اسلام مي‌گويد، قابل عمل است، نه تنها حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها كه دخترش حضرت زينب عليهما‌السلام نيز الگوي زنان تاريخ است. بلكه خادمه‌ي حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها-فضّه-به جايي مي‌رسد كه با قرآن گفتگو مي‌كند.
زهرا سلام‌الله‌عليها الگو در يك يا چند مسئله خاص نمي‌باشند حضرتش از هر نظر الگو است به چند نمونه‌ي از رفتارهاي الگوي آن حضرت اشاره مي‌كنيم:
-اگر در قرآن سخن از احسان به والدين است او به قدري احسان مي‌كند كه پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به او لقب «اُمِّ أبيها» مي دهند و مي‌فرمايند تو مادر پدرت هستي. يعني محبت تو از دختر بودن فراتر است.
-اگر در قرآن سخن از بخشش و ايثار مي‌كند، به حضرت، شب زفاف پيراهن عروسي خود را در راه رفتن به خانه‌ي داماد به فقير مي‌بخشد.
-اگر در قرآن سخن از هجرت است فاطمه سلام‌الله‌عليها هجرت كرده است.
-اگر در قرآن سخن از صبر و اخلاص و تسليم و تقوي و حياست، فاطمه سلام‌الله عليها به قله‌ي اين كمالات رسيده است.
-اگر در قرآن سخن از علم و حكمت است، فاطمه‌ي زهرا سلام‌الله‌عليها كتابي به نام مُصحف دارد كه ائمه عليهم‌السلام گاهي براي كسب اطلاعات از آينده به آن مراجعه مي‌كردند.
-اگر در قرآن سخن از كار و كوشش است، فاطمه سلام‌الله‌عليها در اثر كار در خانه دستش تاوَل زده و در اثر آوردن آب جاي بند مَشك بر دوشش مانده بود.
-اگر در قرآن سخن از عدالت است، فاطمه سلام‌الله‌عليها كارها را بين خود و كنيزش به طور مساوي تقسيم مي‌كند. -اگر در قرآن سخن از سياست و مسائل اجتماعي و در رأس آن رهبري الهي است . فاطمه سلام‌الله عليها در خطبه‌اي كه در مسجد پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم خواند حكومت وقت را محكوم و از امامت و ولايت امام زمانش چنان حمايتي كرد كه به شهادتش انجاميد.
-اگر در قرآن سخن از ايمان به آخرت و اشتياق به دنيايي ديگر است فاطمه سلام‌الله‌عليها همين كه از پدر بزرگوارش شنيد اولين كسي است كه به او ملحق مي‌شود شادمان شد.
و با ديدن اين چند نمونه باور مي‌كنيم كه فاطمه زهرا سلام‌الله‌عليها الگوي عملي قرآن است.1
بنابراين حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها الگويي تمام عيار نه تنها براي زنان مسلمان كه براي بانوان عالم مي‌باشند چه از نظر اخلاق و ادب فردي ، خانوادگي و اجتماعي چه از نظر عزم و اراده در عبادت و مبارزه چه از نظر علمي يا مشاركت در امور زندگي و يا اهميت دادن به تربيت فرزندان-شجاعت-دفاع از ارزشها -عشق و عاطفه و مهرباني- انضباط و نظم در زندگي-چگونگي برخورد ايشان با مشكلات خانوادگي و اقتصادي و كمبود امكانات زندگي ، مشكلات سياسي، اجتماعي و فرهنگي و... در همه اين موارد و ديگر موارد فاطمه زهرا سلام‌الله‌عليها الگوي عملي و رفتاري براي مردان و زنان است و اين يكي از مؤثرترين روشها و شيوه‌هاي تربيتي است كه مربيان با عمل و رفتار خود ديگران را به ايده‌آل‌هاي مكتب خود رهنمون مي‌شوند. حضرت زهرا سلام‌االله‌عليها با تربيت بهترين فرزندان كه هر كدام به نوبه‌ي خود در مقام آموزش و پرورش انسانهاي بزرگ مؤثر بودند معلم مادران در تعليم و تربيت فرزندان هستند. ايشان با انشاء دعاهاي گوناگون و خطبه‌هايي در بيان حقايق توحيدي و رسالت پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم و افشاء چهره ستمگران و سرودن اشعار گوناگون به مناسبتهاي مختلف الگو و اسوه و مقتداي همه زنان و مردان عالم محسوب مي‌شوند. تا آنجا كه امام زمان عليه‌السلام نيز فرموده‌اند: «و في ابنه رسول الله لي اسوه حسنه» در دخت رسول خدا براي من الگويي پسنديده است.2
آري زندگي حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها داراي اصولي بنيادين و محكم است كه هر كدام در جاي خود مؤثر واقع شده‌اند و براي ما سرمشق و نمونه خواهند بود. اكنون از ميان همه‌ي اين اصول به اصل تربيت فرزندان و تحمل همه‌ي مشقتهاي لازم براي ارائه بهترين انسانها به جامعه در سيره‌ي حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها مي‌پردازيم:
تربيت كودك در منطق رفتاري حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها
يكي از تعليمات تربيتي در نظام ديني كه نمودي خاص در برنامه‌هاي تربيتي حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها دارد، شيوه‌هاي برخورد با كودكان مي‌باشد. فرهنگ اسلام دوران كودكي را مهمترين و زيربنائي‌ترين دوره‌هاي آموزش و شكل‌گيري شخصيت براي انسان مي‌داند و نقشهاي آموزشي و تربيتي را در اين دوران مانند حكاكي بر سنگ از جهت ثبات و ماندگاري و تأثير مي‌داند. در اين قسمت به نقل گزارشي از برخوردهاي فاطمه زهرا سلام‌الله‌عليها و شيوه‌هاي آن بانوي گرامي مي‌پردازيم.
-پرورش حس خداپرستي در كودكان: يكي از محورهاي اساسي كه حضرت سلام‌الله‌عليها بدان توجه و تأكيد داشتند بعد پرستش و گرايش فرزندان به انجام تكليف عبادي و الهي بود و چنان در اين كار موفق بودند كه آنان (فرزندان) بهترين كارها را عبادت خداوند دانسته و از آن بالاترين لذتها را مي‌بردند.
ايشان بر اين مطلب تأكيد داشتند كه بچه‌ها از كودكي به انجام تكاليف فراخوانده شوند و آنان را به خدا پيوند دهند و بذر محبت و ارتباط با معبود را در كام آنان بيفشانند تا انجام تكاليف نه تنها براي آنها رنج و مشقتي نداشته باشد بلكه با شوق و اشتياق به استقبال آن بروند.
در راستاي رسيدن به اين هدف والا، فاطمه‌ي زهرا سلام‌الله‌عليها، فرزندان خود را حتي به شب‌زنده‌داري عادت مي‌داد، به اين ترتيب كه در روز بچه‌ها را مي‌خوابانيد تا كاملاً استراحت كنند و غذاي كمتري در موقع شب به آنان مي‌داد تا زمينه‌ي مطلوب و موقعيت بهتري از نظر جسمي و روحي براي شب‌زنده‌داري داشته باشند و البته با آنان به گونه‌اي برخورد مي كرد كه در حد توان و استعدادشان باشد و در اين راستا از شيوه‌هاي تربيتي مناسب بهره مي‌بردند. گويا فاطمه سلام‌الله‌عليها مي‌خواهد از كودكي در قلب پاك فرزندان خود جمال خدا را نقش بزند و زبانشان را به حلاوت عبادت آشنا كند و محبوب راستين را به آنان نشان دهد تا در جواني جذب جلوه‌هاي دروغين نشوند.
-بوسيدن و ملاطفت با كودكان: يكي از نيازهاي هر كودك نياز به عواطف پاك و سرشار و هم‌آغوش شدن با پدر و مادر و خواهر و برادر، پدربزرگ و مادربزرگ و تبادل عواطف طرفيني بين آنهاست تا دچار كمبود محبت و تشنگي عاطفي نشود و از عواقب و زيان‌هاي فردي و خانوادگي كه در اثر اين كمبودها دچار آنها مي‌شود در امان بماند. فاطمه سلام‌الله‌عليها و پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با بوسه‌هاي مكرر و بي‌شمار لزوم ابراز عواطف و ايجاد ارتباط عاطفي با فرزندان را متذكر مي‌شوند.
سلمان فارسي مي‌گويد: حسين عليه‌السلام را ديدم كه بر زانوي رسول خدا صلي الله‌عليه‌وآله‌وسلم نشسته بود او را مي‌بوسيد و مي‌فرمود: تو بزرگ و بزرگ زاده‌اي و...3
ملاطفت و ملايمت با فرزندان و رعايت حالات كودكان و برخورد مشفقانه و حكيمانه با عكس‌العمل‌ها و يا رفتارهاي كودكان بسيار مهم و سازنده براي آنان است. پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم اگر در حال نماز صداي گريه‌ي كودكي را مي‌شنيدند نماز را كوتاه مي‌نمودند تا مادر آن كودك هر چه زودتر فرزند خود را آرام سازد.
ترحم به كودكان در هنگام گريه نمودن آنان، هنگام بيدار نمودن و خوابيدن و در هنگام غذا دادن و بازي و تكلم با آنان بايد تجلي كند.
روايت شده كه روزي رسول اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم به نماز جماعت مشغول بودند هر گاه به سجده مي‌رفتند امام حسين عليه‌السلام بر پشت ايشان سوار مي‌شد و پاهايش را حركت مي‌داد وقتي مي‌خواستند سر از سجده بردارند حسين عليه‌السلام را مي‌گرفت و كنار مي‌گذاشت و باز سجده‌ي دوم همين‌طور و پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم با همين كيفيت نماز را به پايان رساندند . يك نفر يهودي جريان را مشاهده مي‌كرد عرض كرد شما نسبت به كودكانتان طوري رفتار مي‌كنيد كه ما از آن امتناع داريم. فرمودند: شما هم اگر به خدا و رسول ايمان داشتيد نسبت به كودكان مدارا مي‌نموديد . يهودي به واسطه‌ي رفتار پيغمبر مسلمان شد.
مراقبت و نگهداري فرزند در نظام خانوادگي بسيار حائز اهميت است. متأسفانه يكي از آفات دعوت نمودن زنان به صحنه‌ي اجتماع به شكل غربي آن ايجاد فاصله و جدائي جسمي، عاطفي و تربيتي بين مادر و اعضاء خانواده و به خصوص فرزندان مي‌باشد. در آغوش كشيدن فرزندان، خنديدن مادر و فرزند با همديگر، نوشيدن شير از مادر و در آغوش مادر و.... از زيباترين صحنه‌هاي تربيتي و لازم‌ترين آنهاست تا از طرفي كودك از عواطف والدين سيراب شود و از طرفي ديگر والدين موفق به رعايت و كارآمد كردن اصول تربيتي در مورد فرزندان مي‌شوند كه بسيار سرنوشت‌ساز و مهم است و اين مهم در خانه‌ي فاطمه سلام‌الله‌عليها و علي عليه‌السلام وجود دارد. حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها در روايتي مي‌فرمايند:
«شبي را من تا به صبح مشغول آرد نمودن گندم و جو بودم و علي عليه‌السلام، حسن و حسين عليهما‌السلام را در آغوش گرفته و نگهداري و مراقبت مي‌نمود.»4
ادامه دارد...
پی نوشت ها
1-سيره‌ي پيامبر اكرم (ص) قرائتي-ص87
2-فرهنگ فاطميه، الفباي شخصيتي حضرت زهرا(س)-مهدي نيلي‌پور
3-فاطمه‌الزهراء، ابراهيم اميني، ص72، فرهنگ فاطميه، مهدي نيلي‌پور، ص169
4-نهج‌الحياه/ح93/ص166