آيا تا به حال به هنگام تصميمگيري براي انجام كاري بر سر دوراهي ماندهايد؟ شما در آن لحظه با هجوم انواع سؤالات براي انتخاب مسير صحيح و درست چه كردهايد؟
يكي از بهترين راهها براي دستيابي به اطمينان و دلگرمي مشورت و استفاده از فكر و نظر افراد اهل فكر و تجربه است، چرا كه با اين كار لغزشگاهها و نقاط خطا شناخته ميشود و ميتوان تصميمي گرفت كه احتمال خطايش كمتر است.
البته نبايد به فكر و نظر يك نفر بسنده كنيم بلكه بايد از مجموع آراء و نظرات استقبال نمائيم تا به تصميم سنجيدهتري دست يابيم . از اينرو است كه ميتوان مشورت را حاصل ضرب انديشهها دانست چون برخورد با آراء و انديشهها، فكر را پختهتر و نقاط مبهم را روشنتر و تصميمگيري را مطمئن تر ميكند.
براي همهي ما مسلم است كه وقتي دستي و بازويي به كمك دست و بازوي ديگري ميآيد، دست و بازوي قويتر و كارآمدتر خواهد شد، انديشهها نيز چنيناند، چنان چه مولاي متقيان اميرالمؤمنين عليهالسلام ميفرمايند: هيچ بينيازي و ثروتي، چون عقل نيست و هيچ نيازمندي و احتياجي ، مانند جهل نيست و هيچ ميراثي بهتر از ادب نيست و هيچ پشتيبان و ياري، بهتر از مشورت نيست. 1
بنابراين ارزش و اهميت مشورت و مشاوره كردن در اين است كه به انسان كمك ميكند تا در سايهي دورانديشي تفكر و تبادل نظر و استفاده از تجارب، عاقلانهتر در روشنايي علم و معرفت تصميم بگيرد و به كاميابي دست يابد.
اما در پاسخ به اين سؤال كه چه كساني شايستگي دارند كه با آنها مشورت نمائيم؟ بايد بگوئيم كه يكي از خصوصيات يك مشاور خوب «علم حكمت» است، همانگونه كه حضرت علي عليهالسلام به مالكاشتر چنين توصيه فرمودهاند: در اصلاح امور و تثبيت وضعيت شايسته با «علماء و حكما» زياد به گفتگو و رايزني بپرداز. 2 بنابراين يكي از معيارهاي انتخاب يك مشاور خوب علم و حكمت و آگاهي و فرزانگي اوست، اما فراموش نكنيد كه داشتن علم و حكمت با داشتن سواد و تحصيلات بالا ارتباط مستقيمي ندارد و نبايد نسل جوان صرف كهنسالي، قديميبودن و يا نداشتن سواد از فكر و نظر نسل قديم و افراد پير استفاده نكنند، چرا كه آنها علاوه بر اين كه تجربيات ارزشمندي دارند، بسيار اصوليتر و منطقيتر نيز ميانديشند. پس معيار، درستي فكر و نظر است نه سن و سال و سطح سواد و مشورت با اهل تجربه نيز حرف اول را ميزند زيرا تجربه بالاتر از علم است. به صيرتي كه از رهگذر تجربه به دست ميآيد گاهي از راه علم و دانش فراهم نميشود. از ديگر خصوصيات يك مشاور خوب «امين و صادق» بودن، اوست. كسي كه راز نگهدرا نباشد يا صحيح و درست راهنمايي نكند، ممكن است در مشاوره نظر غلط يا مغرضانه بدهد. پس اگر صداقت و امانت كسي برايمان روشن نيست، بهتر است به نظر او صد درصد اعتماد نكنيم.
« ايمان به خدا» خداباوري، خداترسي، انسان را از دروغ و خيانت و فريب باز ميدارد . بنابراين مشورت با اهل ايمان ، اطمينان بخش است. پس براي مشورت كردن با فردي بايد با دقت اوصاف مشاوران خوب را در نظر گرفت و با اطمينان از ايمان و صدق و عقل و تجربهي آنها، آنچه را كه در مقام مشورت بيان ميكنند، به كار بست.
مصلحت از شخص دينداران كامل عقل جوي مشورت با رأي نزديكان دورانديش كن
مطلب مهم ديگر آن است كه برخي شايستهي مشورت نيستند و به جاي آن كه انسان را به «راه» هدايت كنند او را به «چاه» مياندازند. در اين مورد از كلمات گهربار اميرالمؤمنين علي عليهالسلام بهره ميگيريم كه در منشور حكومتي و عهدنامهاي خود به مالكاشتر، او را از مشاوره قراردادن سه گروه برحذر داشتهاند و پيامدهاي آن را چنين بيان فرمودهاند:
با تأكيد بر تو سفارش ميكنم كه در مشورت خود، «بخيل» را راه مده كه تو را از احسان و نيكي بازميدارد تو را از فقير شدن ميترساند و وعدهي تهيدستي ميدهد. همچنين با انسان «ترسو»مشورت نكن كه تو را از پرداختن به كارها و اقدام عملي سست و ناتوان ميسازد.«حريص» را نيز در مشورت خود وارد نكن كه با ستم و جور، حرص و آزمندي را در نظر تو زيبا جلوه ميدهد.
پس همانا بخل و ترس و حرص خصلتهاي پراكندهاي هستند كه بدگماني به خدا، آنها را گرد يكديگر جمع ميكند.
در سخن ديگري مولاي متقيان حضرت علي عليهالسلام از همنشيني با احمق، بخيل، فاجر و دروغگو نهي نمودهاند، گر چه نهي حضرت از دوستي با اين افراد است، اما چون دوستان بر فكر و عمل و تصميم انسان اثر ميگذارند پس اين گروه شايستگي دوستي و مشورت را ندارند ...
فراموش نكنيد كه مشورت براي برافروخته شدن چراغ عقل و بهرهگيري از تجارب و ديدگاههاي روشنگر فرزانگان است پس بايد از مشورت با افرادي كه نه تنها چراغ عقل ما را روشنتر نميكنند بلكه فكر را گمراه و راه را منحرف و انگيزه را سست مينمايند، پرهيز كرد و آنها را تكيهگاه تصميمگيري خود قرار نداد.
نكتهي پاياني آن كه اگر روزي شما مورد مشورت قرار گرفتيد بايد به وظايف يك مشاور خوب آگاهي داشته باشيد كه برخي از آنها عبارتند از اين كه: يك مشاور خوب بايد حساب شده و دقيق نظر بدهد تا ديدگاه مشورتي او مشكل ساز نباشد. تعهد نسبت به پيامدهاي نظر و ارائه راهحل از وظايف و نشانههاي يك مشاور خوب است. مشاور در موضوعي كه مورد شور قرار ميگيرد بايد اطلاع دقيق و كامل داشته باشد، و نظر علمي و كارشناسانه ارائه دهد. همچنين بايد اين شهامت را داشته باشد كه گاهي بگويد «نميدانم» و دربارهي آنچه نميداند نظر ندهد. وديگر آنكه يك مشاور دلسوز در نظرهاي مشورتي بايد صلاح آن فرد را در نظر بگيرد و خيرخواهانه نظر بدهد، خواه گفتههاي او براي كسي كه از او مشورت خواسته خوشايند باشد و خواه ناخوشايند.
به اميد آنكه زندگي شما عزيزان در سايهي استفاده از رهنمودهاي حكيمانه و گنجينههاي حكمت پيشوايان دين عليهمالسلام و با مشورت كردن، سرشار از موفقيت و بيعيبتر و كمآسيبتر گردد.
پی نوشت ها
1- نهجالبلاغه ، حكمت 54
2- نهجالبلاغه نامه 53
دیدگاهها