مهمترين دوران زندگي انسان جواني است،دوراني كه با هيچ‌يك از ديگر دوره هاي عمر انسان قابل مقايسه نيست. توان بدني، شادابي، نشاط روحي و رواني و توان فكري در اين دوران به حد اعلاي رشد خود مي‌رسد. از نظر اسلام دوران جواني از ارزش و اهميت بسيار بالايي برخوردار است و آن‌چه از روايات فهميده مي‌شود گوياي اين مطالب مهم است كه تمام عمر انسان به يك طرف و دوران جواني عمر او نيز به طرف ديگر. در روايتي از پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمده است كه:«همانا محبوب‌ترين خلق نزد من جواني زيباست كه جواني و زيبايي خود را در راه پيروي از خدا قرار داده است، كسي كه خدا به او نزد ملائكه افتخار مي‌كند و مي‌فرمايد: اين بنده‌ي حقيقي من است.
در اين دوره نقاط قوت بسياري براي كمال و رشد شخصيت وجوددارد. ويژگي‌هاي فراواني در جوانان مشاهده مي‌شود كه مي توان اين ويژگي‌ها را از اهرم‌هاي لازم در طبيعت انسان براي رشد و كمال دانست از جمله: احساس استقلال در جوانان، شكوفاي عقلاني و منطقي، بلندپروازي و همت بلند، آرمان خواهي و ارزش‌گرايي، نشاط اجتماعي، آغاز دوران بلوغ و تحول‌هاي جنسي علاوه بر اين موارد، مسائل ديگري هم چون، روحيه خودنمايي، هيجان‌ها، اضطرابهاي روحي و فوران قواي شهواني نيز وجود دارد كه اگر مهار نشود و در پرتو هدايت عقلاني، منطقي و عاطفي قرار نگيرند، از آنها فساد و انحراف برمي‌خيزد و براي جوانان ايجاد مشكل مي‌كند.
براستي چه بايد كرد تا اضطرابهاي گوناگون اين دوران روح را متزلزل نسازند و سلامت رواني ما را تهديد نكنند.؟
در پاسخ بايد گفت: همه انسانها در تلاش و كوشش جهت تأمين نيازهاي جسمي و روحي خود هستند. در واقع آنان دانسته يا ندانسته به دنبال آرامش و گريزان از هرگونه اضطراب و ناآرامي هستند. به عبارت ديگر مي‌توان گفت انسان زندگي مي‌كند تا آرامش داشته باشد. امروز روانشناسان به اين حقيقت رسيده‌اند كه روح مانند جسم، بيمار و آفت‌زده مي‌گردد، خسته مي‌شود و زنگار ميگيرد. در حالي كه حضرت علي عليه‌السلام در چهارده قرن قبل هم به اصالت روح آدمي و هم به بيماري‌هاي رواني او اشاره كرده اند و هم‌چنين شيوه‌هاي صحيح درمان و روان‌كاوي و پالايش روح از نظر كاربردي به بحث و بررسي گذارده‌اند. ايشان در حكمت 19 نهج‌البلاغه مي‌فرمايند: «همانا اين روح‌هاي شما چونان بدن‌هاي شما خسته و افسرده مي‌شوند. براي درمان آنها از كلمات زيبا و حكمت‌آميز استفاده كند» ايشان در بيان ديگري بهار دلها را در آموزش و انديشيدن در بهترين گفته‌ها دانسته‌اند و مي‌فرمايند: قرآن را بياموزيد كه بهترين گفته‌هاست و در قرآن فراوان بينديشيد كه بهار دلهاست.1
تلاوت آيات قرآن و شنيدن آن و تفكر در آيات قرآني از نظر «گفتاردرماني» فوائد و آثار فراواني دارد و آيات قرآن و نيز آشنايي با معارف گران‌سنگ آن در درمان انواع بيماري‌هاي رواني نقش بسيار سازنده و مؤثري دارد.
قرآن كريم راه رسيدن به آرامش را ياد خدا به درگاه پروردگار متعال مي‌داند:«الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»2
آنها كساني هستند كه ايمان آوردند و دل‌هايشان به ياد خدا مطمئن و آرام است. آگاه باشيد با ياد خدا دلها آرامش مي‌يابد.
پس يكي ديگر از راههاي مقابله با اضطرابهاي رواني ياد خدا در همه حالات است. مولاي متقيان حضرت علي عليه‌السلام مي‌فرمايند: در يادخدا غرق شويد كه ياد خدا بهترين يادهاست.3
ياد مرگ و توجه به قيامت يكي ديگر از راههاي مقابله با اضطرابهاي رواني است. امروزه افرادي كه مرگ را پايان زندگي مي‌دانند همواره از تحول‌هاي گوناگون اين دنيا رنج مي‌برند و آرامش رواني خود را از دست مي‌دهند. دانشمندان و روانپزشكان جديد كه امروزه در اوج دانش و تخصص ، مشغول مطالعه و تحقيق در زواياي روحي و فكري بشر هستند، به تجربه دريافته‌اند كه انسان‌هاي معتقد به خدا و دين، چون خود را در پناه يك قدرت مطابق مي‌دانند، از آرامش بيشتري برخوردارند و عوامل اضطراب آفرين دردرون آنها كم‌رنگ است.
دكتر توماس هايس لوپ مي‌گويد: «مهمترين مطلبي كه من در طول چندين سال تجريه و آزمايش به دست آورده‌ام اين است كه بهترين وسيله براي درمان بي‌خوابي نماز و نيايش است. با اين قيد كه من پزشكم و اين سخن را مي‌گويم كه نماز بهترين وسيله‌اي است كه تاكنون براي توسعه‌ي اطمينان و تسكين اعصاب و آسايش و نشاط شناخته شده است... به عبارت دقيق‌تر مهمترين وسيله‌ي ايجاد آرامش دوران و اعصاب نماز است»4 به تجربه مشاهده شده انسان‌هايي كه داراي باورهاي عميق معنوي نيستند، بيشتر نسبت به آينده و تحولات آن دچار تزلزل و اضطراب مي‌شوند.
مي‌توانيد هر گاه ناراحت و افسرده‌ايد، روح و روان را با شنيدن يك نوار اخلاقي، از يك استاد خودساخته اخلاق، كه مورد تأييد بزرگان دين است، دگرگون و شاداب سازيد، يا در خدمت عالمي زانو بزنيد و سخنان زيبا و پرجاذبه‌ي اخلاقي و عرفاني بشنويد. هم‌چنين اشعار زيبا و حكيمانه‌اي را مطالعه كنيد يا به گوش جان بسپاريد. با تلاوت قرآن و آشنايي با معارف قرآن و اهل‌بيت عليهم‌السلام بيشتر با واقعيت‌ها آشنا شويد و همواره ياد قيامت را در خود زنده نگه‌داريد كه ياد مرگ و توجه به قيامت انسان را با حقايق آشنا و به واقع‌بيني نزديك مي‌كند.
فراموش نكنيد كه بايد خود را باور كنيد و با استعانت از خداوند عزيز، گوهر ايمان را در وجود خود مستحكم نماييد. با انجام فرايض و واجبات ديني و پرهيز از محرمات، رواني شاد طلب كنيد تا از اضطراب و افسردگي ، خمودي، بي‌تفاوتي، ترس، بي‌نشاطي، نااميدي، بي‌خوابي، هيجان‌هاي زيان‌بار و... در امان بوده و زندگي آرام داشته باشيد.
«هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا »5
اوست كه آرامش را در دلهاي مؤمنان نازل كرد تا ايماني بر ايمانشان بيفزايد.
پی نوشت ها
1- نهج‌البلاغه/خطبه110
2-رعد/280
3- نهج‌البلاغه/ خطبه110
4- آيين زندگي، ص249
5- فتح/4