«کلیدهای فهم زبان قرآن»، عنوان سلسله درس­هایی است که در قالب جزواتی کوچک(هر جزوه؛ یک درس)، به شکل غیرحضوری(بدون کلاس و معلم) شما را به گنجینة معانی قرآن، راهبری می­کند.
این مجموعه، نخستین گام در مسیر فهم قرآن­ کریم است که توسط آقای مهندس مرتضی شجاعی با همکاری جمعی از دبیران در زمستان سال 1358 شمسی در یکصد گام طراحی شد ولی تنها 24 گام از آن انتشار یافت.
هدف کتاب
بر اساس آنچه در مقدمة جزوة شمارة نخست این مجموعه، منعکس شده است چنین فهمیده می­شود که، هدف از آشنایی با کلیدهای فهم زبان قرآن، آگاهی از معنای کلمات قرآن است، به گونه­ ای که قرآن­ آموز پس از فراگرفتن حدود یکصد درس، به طور تقریبی؛ 95 درصد از معنای آیات قرآن را خواهد فهمید.[1]
رویکرد کتاب
نویسندة محترمِ «کلیدهای فهم زبان قرآن» با گزارش چگونگی تدوین این سلسله درس­­ها، اینگونه به رویکرد خود در آموزش فهم قرآن، اشاره می­کند: «جمعی از یاران پس از سالها مطالعه، تجربه و تتبع در قرآن و جمع ­آوری کلمات و جمله ­ها و نیز با به دست آوردن آمارهای دقیق از میزان کاربرد آن قسمت از قواعد عربی که در قرآن به کار رفته است، به تدوین این درسها موفق شده ­اند.»[2]
در ادامه می­نویسد: «جالب اینجاست که به جای فراگرفتن زبان عربی در سالهای متمادی و سپس آشناشدن با قرآن، در این درسها از همان اول، «قرآن آموز» با نتیجه و هدف آشنا می­شود، آن را لمس می­کند و از حلاوت و شیرینی فهم قرآن و کلام خدا برخودار می­شود و به تدریج هر چه گام ­های بیشتری برمی­دارد، افق وسیع ­تری در جلویِ چشم او گشوده می­شود و با هر کلیدی که به دستش داده می­شود، هزاران دَر، از معانی کلمات قرآن، پیش رویش باز می­شوند.»[3]
طرّاحان این مجموعه معتقدند: «از جمله امتیازات زبانِ قرآن، یکی این است که تقریباً برای تمام کلمات آن قاعده و قانونی وجود دارد لذا با دانستن یک کلید و یک قاعده، هزاران کلمه را می­توانیم معنا کنیم؛ امتیاز مهم دیگرِ زبان قرآن، وسعت و گستردگی آن است که موجب می­شود مفاهیم و معانی زیاد را بتوان در قالب کلمات و جملات کوتاه و در عین حال رسا و زیبا بیان نمود.»[4]
مخاطبان کتاب
درسهای این مجموعه به گونه ­ای تنظیم یافته است که برای کسی که از سواد فارسی، بهره ­مند باشد(در حدود کلاس­های ابتدایی) قابل استفاده خواهد بود.
روش ترجمة آیات
به علت آنکه این جزوه ­ها، جنبة آموزشی دارند، در ترجمة آیات از روش کلمه به کلمه(تحت ­الفظی) استفاده شده است؛ مانند: عبارت: «قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّكَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوب‏»[5] که اینگونه ترجمه می­شود: گفتند: نیست دانشی برای ما، همانا تو، تویی(بسیار) دانندة غیب ­ها(پنهان­ ها).

روش آموزش زبان قرآن
روشی که در این دروس برای آموزش زبان قرآن به کار می­رود بر دو پایه استوار است: 1. شناختن «کلمات هم­ خانواده»؛ 2. شناختن «کلمات هم وزن».[6]
ساختار درس­ها
عناوین و ساختار درس­ها به قرار زیر است:
کلمه ­های تازه
هر درس با شماری از لغات به همراه معنا در کنار ذکر تعداد تکرار آنها در قرآن، آغاز می­شود.

آموزش کلید فهم
پس از آشنایی با لغات جدید، قواعد پُرکاربرد دستور زبان عربی در قرآن با عنوان «کلیدهای فهم زبان قرآن» مانند: نشانه ­های جمع، نشانه ­های اسم فاعل، نشانه ­­های اسم مفعول، نشانه­ های اسم مبالغه، اسم مکان، اسم زمان و ... مطرح می ­گردد.
در این مرحله پس از آموزش قواعد به زبان ساده، تمارین مربوط به آن، ذکر می­شود.

آیات جدید
در هر درس، بعد از آموزش کلیدها و قواعد فهم زبان قرآن، ده عبارت و آیة قرآنی مطرح می­شود که لازم است ترجمة هر یک از آنها توسط قرآن ­آموز در جزوه نوشته شود.

تمرینات
این بخش شامل شش تمرین است که همة آنها در قالب تمرین­ های چهارجوابی طراحی شده است که به کمک آنها در کنار پرسش از معنای کلمه ­ها و آموزش ترجمة درست عبارات قرآنی، قواعد و کلیدهای فهم زبان قرآن نیز تثبیت می­ گردد.
قابل یادآوری است که در هر جزوه از این مجموعه، پیش از آغاز درس جدید، ترجمة صحیح آیات ده گانه درس قبل، به همراه پاسخ نامة تمارین درس گذشته، ذکر شده است.

پی نوشتها

[1] . کلیدهای فهم زبان قرآن؛ مهندس مرتضی شجاعی، بی­جا، انتشارات ما، چاپ هفتم، تابستان 1373ش.
[2] . همان؛ مقدمه.

[3] . همان.

[4] . کلیدهای فهم زبان قرآن؛ جزوة شمارة 22، ص9.

.[5] سورة مائده، آیة 109.

[6] . کلیدهای فهم زبان قرآن؛ جزوة شمارة 8، ص8 و 9.

علی ملکوتی نیا