مرحوم آیت الله آقای حاج سید اسماعیل هاشمی اصفهانی (رحمة الله علیه) حدود سال 1330 قمرى در روستاى طالخونچه سمیرم سُفلى ـ كه محلّ تبلیغى اجداد پدرى و مادرى اش بود ـ متولد شد. پدر ایشان حضرت آیة اللّه میرزا محمد حسن موسوى ـ افاض اللّه علیه المغفرة و الرحمة ـ از شاگردان برجسته میرزا ابوالمعالى كلباسى ، آخوند كاشى، میرزا جهانگیرخان قشقائى و سیّد محمد باقر درچه اى بودند كه در میان عالمان آن عصر، به زهد و تقوا معروف بوده و اذكارى نزد خود داشتند.
آیة اللّه هاشمى تحصیلات ابتدایى خود را در مكتب خانه نزد پدر و سایر بزرگان فامیل به پایان برد و در حدود سال 1340 قمرى در زمان حیات آیة اللّه درچه اى به اتفاق برادرشان مرحوم آیة اللّه آقا سیّد على اكبر براى ادامه تحصیل به اصفهان هجرت كردند. و در آن جا مشغول فراگیرى علوم حوزوى شدند.
پس از مدتى توقّف و ادامه تحصیل، براى گرفتن جواز سفر به نجف اشرف و ادامه تحصیلات در آن حوزه مقدّس، از اصفهان به شهر مقدّس قم آمدند.
خود معظّم له در این باره اظهار مى دارند: «وقتى به قم رسیدیم و تصمیم ما به اطلاع آیة اللّه حائرى رسید، ایشان آقاى حاج شیخ مهدى بروجردى پدر زن آیة اللّه گلپایگانى را ـ كه در آن موقع ناظر حوزه و مشاور آیة اللّه حائرى بودند ـ فرستاده و پیغام دادند كه همین جا بمانید و از حوزه علمیّه قم استفاده كنید. مدتى ماندیم و حوزه قم را بسیار گرم و با معنویّت یافتیم و همین مسئله باعث توقّف ما در قم شد».
اساتید
آیة اللّه هاشمى محضر عالمان برجسته را درك كرد؛ از جمله استادان وى در اصفهانعبارت اند از:
1. میرزا احمد مدرّس

2. شیخ محمد جواد فریدنى

3. سیّد زین العابدین طباطبائى ابرقوئى

4. آیة اللّه حاج محمد جواد بیدآبادى

5. آیة اللّه العظمى سیّد على بهبهانى ـ آیة اللّه هاشمى در زمانى كه آیة اللّه بهبهانى همه ساله در فصل تابستان به اصفهان تشریف مى آوردند، از اعضاى حوزه استفتایى معظّم له بوده و از محضر ایشان استفاده شایانى نموده اند

6. آیة اللّه حاج شیخ مهدى نجفى

7. آیة اللّه شیخ امجد الدّین نجفى(معروف به مجد العلماء)

8. آیة اللّه شیخ محمد رضا كلباسى.
معظّم له از محضر اساتید یاد شده در فنون مختلف فقه ، اصول ، هیئت، عرفان و سیر و سلوك بهره مند شده است. از جمله در خصوص سیر و سلوك، از محضر مرحوم آیة اللّه سیّد زین العابدین طباطبائى ابرقوئى ـ كه از شخصیّت هاى بارز و عالمى عامل و معلم اخلاق، عرفان و سیر و سلوك بوده ـ استفاده نموده است. در حالات ایشان خوابى از صاحب ترجمه به اختصار نقل مى شود باشد كه براى اخلاف ایشان درسى آموزنده باشد، فرمودند: «یك هفته پس از رحلت آن فقید سعید، در عالم رؤیا دیدم كه با سرعت به طرف بازار بزرگ مى رفتند، سلام و احوال پرسى كردم و از ایشان پرسیدم: كجا مى روید؟ فرمودند: ,به درس آقا سیّد محمد نجف آبادى`، از این جا پى بردم كه رتبه استاد وشاگردى در آن عالم نیز محفوظ مى ماند».
و اساتیدشان در قم عبارتند از
1. مرحوم آیة اللّه گلپایگانى

2. مرحوم محمد حسن نویسى

3. مرحوم شیخ محمد رضا جرقویه اى

4. شیخ مهدى مازندرانى

5. آیة اللّه میر سیّد على نجف آبادى

6. آیة اللّه فاضل لنكرانى (معروف به فاضل قفقازى)

7. میرزا مهدى همدانى

8. محمد حسین ساوجى

9. آیة اللّه حاج شیخ عبدالكریم حائرى

10. آیة اللّه سیّد صدرالدّین صدر

11. آیة اللّه سیّد حجّت كوه كمره اى

12. آیة اللّه سیّد محمد تقى خونسارى

13. شیخ محمد على حائرى (صاحب مختارات).

فعّالیّت هاى علمى
الف) تدریس
مدت پنج سال دروس سطح (لمعه شهید ثانى، رسائل و مكاسب شیخ انصارى) را در مدرسه اقدمیّه شهرضا تدریس فرمودند و درس اخلاق معظّم له نیز به صورت جلسات عمومى برگزار مى شد.
در اصفهان نیز براى گروهى از طلّاب مدرسه ملّا عبداللّه شرح لمعه، مكاسب محرّمه و بخشى از مبحث بیع را تدریس كردند. ایشان علاوه بر این موارد مزبور، هر هفته براى سپاهیان پادگان غدیر اصفهان، یك جلسه تفسیر موضوعى قرآن و درس اخلاق مى گفتند. هم چنین جلسات اخلاقى فراوانى را براى بانوان در مقاطع مختلف، داشته اند.
و باز از فعّالیّت هاى ایشان این كه، كتاب منیة المرید را ـ كه در آداب شاگرد و استاد است ـ در مدرسه امام محمد باقر(در بكوشك) تدریس مى كرده اند. و ضمناً برگزارى هر روزه جلسات بحث فقهى با چند تن از علماى اصفهان ـ كه مرحوم آیة اللّه شهید شمس آبادى (دوست بسیار نزدیك معظّم له) یكى از آنان بود ـ در مدرسه علمیّه بكوشك ـ كه تا زمان شهادت آیة اللّه شمس آبادى ادامه داشت؛ نیز از فعّالیّت هاى علمى دیگر معظّم له به شمار مى آید.
ب) تألیفات
1. ذریعة الزائر یا رهبر زوّار 2. درّة البیضاء فى فضائل سیّدة النساء یا لؤلؤ درخشان؛ 3. ملتقطات فى التعقیبات، مشتركات و المختصات للصلوات؛ (این كتاب به عربى بوده و طبق اظهارات معظّم له، در سفر حج همراه با كتاب ها و اشیاى دیگرى كه در داخل چمدان بوده به سرقت رفته است)؛ 4. هدایت الاخوان یا برادرى؛ 5. شهادة الشهداء؛ 6. ابیات و سروده هایى به عربى و فارسى پیرامون موضوعات مختلف.
فعّالیّت هاى سیاسى و اجتماعى پیش از انقلاب

سال 1360 قمرى، زمانى كه معظّم له از شهر مقدّس قم به زادگاه خویش رفتند، مردم آن سامان كه در انتظار فردى جامع در امر تبلیغ و روشن گرى در امور دینى و سیاسى به سر مى بردند، از ایشان استقبال كردند. آن دوران كه از بهترین روزهاى عمر معظّم له به شمار مى آید، توانست با ارشاد و هدایت مردم، تحوّلات بزرگى را در زمینه هاى علمى، فرهنگى و نشر معارف اسلامى ایجاد كند. و سرانجام به واسطه تقدیر الهى و عوامل دیگر، رهسپار شهرضا شدند و در آن جا به اقامه جماعت، تدریس و وعظ و خطابه پرداختند. در محرّم سال 1342 شمسى (هم زمان با آغاز نهضت و قیام امام قدّس سرّه ) به ایجاد ارتباط با امام قدّس سرّه و سایر مراجع پرداختند تا بتوانند مردم را در جریان این نهضت اسلامى و هم آهنگى همه جانبه قرار دهند.
شایان ذكر است معظّم له وقتى كه نامه امام قدّس سرّه را دریافت كردند، با ملاحظه این جمله امام قدّس سرّه كه در نامه یادآور شدند: «سعى كنید عاشوراى امسال به نفع اسلام تمام شود»، در دهه عاشوراى آن سال طى سخنرانى هاى انقلابى و علمى در مجالس و محافل مختلف شهرستان شهرضا، اعتراض شدیدى را با بیانى بسیار تند به حكومت و دستگاه جبّار وقت كردند و سرانجام در روز عاشورا(هم زمان با دستگیرى حضرت امام) دستگیر شدند و به ساواك و زندان اصفهان انتقال یافتند.
و سرانجام پس از چند روز تحمّل زندان همراه با شكنجه هاى روحى ، به وسیله یكى از صاحب منصبان وقت كه علاقه اى به دودمان رسالت داشت آزاد و به شهرضا بازگشتند.
فعّالیّت هاى سیاسى و اجتماعى پس از انقلابنمایندگى مجلس خبرگان رهبرى در در دوره دوم از اصفهان؛ پس از رحلت آیة اللّه خادمى، چون معظّم له در دوره اقامتشان در اصفهان در اثر فعّالیّت هاى اجتماعى و ارشادى خستگى ناپذیر، شهرت خاصّى در میان مردم پیدا كرده بودند، با اكثریّت قاطع آرا به نمایندگى مردم استان در مجلس خبرگان انتخاب گردیدند. فعّالیّت ایشان در طول این دوره، در جهت ترغیب و تشویق مردم نسبت به مسئله رهبرى، نقش به سزایى داشته به طورى كه در دوره سوم مجلس خبرگان نیز جزو منتخبان استان قرار گرفتند و توفیق خدمت به دین و مملكت را پیدا كردند.
درخور توجّه است كه از خدمات تبلیغى و ارشادى معظّم له در پیش از انقلاب، مسافرت ایشان به دماوند در ماه مبارك رمضان به دستور مرحوم آیة اللّه العظمى حائرى است، كه شرح این ماجرا از زبان خود صاحب ترجمه بیان مى شود.
«در اواخر ماه شعبان، روزى در محضر آیة اللّه شیخ عبدالكریم حائرى بودیم، حاج شیخ مهدى بروجردى رو به من كردند و گفتند: ,از دماوند نامه اى مبنى بر درخواست یك مبلّغ براى ماه مبارك رمضان به چند نفر پیشنهاد كردیم، ولى نپذیرفتند تا این كه آیة اللّه حائرى شما را براى این امر انتخاب كردند`. در این هنگام حاج شیخ عبدالكریم فرمودند: ,بقیّه اش را هم بگویید`. حاج شیخ مهدى اضافه كردند: ,آن ها در نامه قید كرده اند كه از عهده پذیرایى بر نمى آیند` من هم در پاسخ گفتم: من كه براى مهمانى به آن جا نمى روم و قصد من تنها تبلیغ دین و هدایت مردم است. به هر حال پذیرفتم و در بدو ورودم به دماوند، به آنان گفتم: نمى خواهم در این مدت مزاحم كسى شوم، اگر یك منزلى براى من اختیار كنید، كرایه آن را نیز پرداخت خواهم كرد . آن ها هم در بدو امر اتاق كوچكى را ـ كه نهر آبى از كنار آن عبور مى كرد ـ در اختیارم گذاشتند. پس از چند ساعت یكى از افراد فهمیده و كامل آن جا ـ كه سرهنگ بازنشسته اى بود ـ نزدم آمد و پس از سلام و احوال پرسى گفت: ,شما در این جا به منزله طبیب هستید، اگر طبیب بخواهد در فرصتى كوتاه، وضع مریض را با تجربه به دست آورد، به نتیجه نرسیده و مریض تلف خواهد شد. پس بهتر است شرح حالى از وضعیّت مردم این جا براى تان عرض كنم مردم این جا مردمى با فرهنگ و تحصیل كرده هستند و اگر شما به یك منبر ساده و معمولى اكتفا كنید، یك روحانى كم سواد به شمار مى آیید.با خود گفتم: خوب این شخص هم باید مصداقى از همان كلّى باشد و من هم كه از حال و انگیزه او هیچ اطلاعى ندارم، از این رو، بر آن شدم تا شاهدى براى تعیین صدق و كذب گفته هاى او به دست آورم. فرداى آن روز گروهى از معتمدان محلّ به دیدنم آمدند و چند سؤال فقهى و اصولى پرسیدند كه شاهد صدق گفتار آن سرهنگ بود. از جمله پرسیدند: ,آقاى حاج شیخ عبدالكریم روى چه مبنایى فتوا مى دهند؟` من هم بنا را بر احتیاط گذاشتم و گفتار آن سرهنگ را صادقانه فرض كردم و روى این حساب، نه یك جواب اجمالى و سربسته ، بلكه به صورت مشروح و مستدل به آنان پاسخ دادم و گفتم: حجّت ما، خدا و دو ودیعه پیامبر است، كتاب خدا و سنّت اهل بیت علیهم السّلام كه مترجم و مفسِّر آیات خدا هستند ـ معصومین علیهم السّلام قواعد فكرى را در اصولى براى ما مقرّر فرموده اند و فقها را موظّف كرده اند كه بر اساس این اصول و كلّیّات، فروع احكام را استخراج نمایند… حاضران در جلسه از سبك پاسخ گویى من بسیار خوش حال شدند.پس از آن یكى از افراد مسن در جلسه رو به من كرد و گفت: ,منزل شما كه مشخّص شده، حالا اگر از شما دعوتى بشود، قبول خواهید كرد یا خیر؟` گفتم: هیچ ایرادى ندارد. شب همان روز ما را به منزلش دعوت كرد، یك سر سرایى بود مشرّف به رودخانه بسیار با صفا، بلبلان در روى شاخ و برگ درختان مشغول آواز بودند و… .
صاحب خانه رو به من كرد و گفت: ,این دو روزه هر چه بنا بود از شما بفهمیم فهمیدیم، از الآن تا هر وقت كه شما در این منطقه ماندید، این ملك تحت اختیار شما است`. به هر حال، در این یك ماهه پذیرایى مفصّلى از من به عمل آوردند به طورى كه اصلاً با آن چه كه در نامه دعوت قید كرده بودند مطابقت نداشت. فهمیدم آن مطلبى كه در نامه قید كرده بودند، نوعى امتحان بوده تا روحانى مناسبى كه اسیر مادّیات نیست دعوت آن ها را بپذیرد.
به هر حال، در همان دو سه روز اوّل، نبض مردم آن جا به دستمان آمد، از سویى سفر ما مصادف شده بود با سخت گیرى رژیم نسبت به منابر و روحانیون و روضه خوانى ها، من هم با توجّه به جوانب امر، جلسات منبر را به جلسات درس و بحث تبدیل كردم. پس از نماز پاى منبر روى زمین مى نشستم و درس مى گفتم. بحثى را كه با توجّه به احوال مردم آن جا اختیار كردم عبارت بود از: حجّیّت اخبار وارده از طرف معصومین و تفسیر قرآن. سرانجام به علّت فشارى كه در این مدت به خاطر این جلسات درسى بر من وارد شد، در پایان ماه مریض شدم، اهالى [محلّ دكتر بالاى سرم آوردند و به هر حال یك ماه آن جا سپرى شد.
در بازگشت، مقدارى پول(وجوهات) و هدایاى مردم آن جا را خدمت آیة اللّه حائرى آوردم كه از جمله این هدایا، پارچه دست بافت یك پیر زن بود، پارچه را خدمت آقا دادم و گفتم: پیر زن قید كرده كه این پارچه را خود آقا استفاده كنند. آقاى محقق داماد پرسیدند: ,حتماً باید قبا شود؟ گفتم: قیدى در نوع لباسش نكرده، تنها مى خواسته كه آقا آن را به كسى هدیه نكنند. سپس آقا به نامه تشكر آمیزى كه مردم دماوند در غیاب ما براى ایشان فرستاده بودند، اشاره كردند و خشنودى خود را از این امر ابراز نمودند.
پس از ماه مبارك رمضان، روزى به منزل حاج شیخ رفتم، گفتند: [ایشان] مریض هستند و سرانجام، این بیمارى به درگذشت ایشان ختم شد. پس از چندى، وقتى حاج شیخ مهدى بروجردى این قضیّه شنیدنى را نقل كردند كه ,آقا كفن هاى متعدّدى داشتند، امّا آن كفنى كه اندازه بدن ایشان بود، همان پارچه دست بافتى بود كه شما از دماوند آورده بودید`، به یاد شطیطه نیشابورى افتادم…».
و باز از دیگر خدمات فرهنگى ایشان در دوران پیش از انقلاب، تربیت شاگردان در زادگاهش كه تشنه فرهنگ، ادب و معارف دینى بودند ـ كه هم اكنون با موقعیّت علمى و فرهنگى در خدمت مردم مى باشند ـ و نیز تأسیس كتاب خانه عمومى و…را نام برد.
هم چنین شركت در جلسه هیئت علمیّه اصفهان براى رسیدگى به امور داخلى شهر، یكى دیگر از خدمات اجتماعى ایشان بود كه به همراه جمعى از مشاهیر علماى اصفهان ـ كه در رأس آن ها آیة اللّه مجد العلماء و آیة اللّه خادمى بودند ـ تشكیل مى شد و به خواسته هاى جامعه روحانیّت و امورى كه در شهر، مورد نیاز مردم بوده رسیدگى مى كردند و توصیه ها و سفارشات لازم را به مسئولان وقت عرضه مى داشتند.
تأسیس انجمن هاى خیریّه
مطلق انجمن هاى خیریّه و مؤسّسات عام المنفعه اى كه در اصفهان تأسیس گردیده، و حتى بسیارى از مؤسّسات فرهنگى و آموزشى، زیر نظر معظّم له و با مشورت ایشان تأسیس و به انجام وظایف محوّله با همكارى افرادى متدیّن و كارآزموده مشغول به خدمت مى باشد، كه از جمله مى توان انجمن مددكارى امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) و انجمن رسیدگى به مستمندان واقعى آسایشگاه صادقیّه و تأسیس كانون هاى فرهنگى و…را نام برد.