از سدیر از امام صادق صلوت الله علیه وآله فرمودند:
«خوشا به حالی کسی که در حالی قائم از اهل بیت علیهم السلام مرا قبل از قیامش به او اقتدا و از او و امامان هدایت قبل از او پیروی و از دشمنانشان به جانب خدا دوری و بیزاری کرده باشد. اینان رفیقان من وگرامی ترین امتم نزد من‌اند.»1
در این روایت– که چند نوبت در وظایف قبلی به آن استشهاد شد- به پیروی از همه امامان و به خصوص پیروی از امام زمان صلوات الله علیه اشاره شده است.
پیروی به این معنا است که انسان سعی کند در همه اعمال و رفتارش پا جای پای اهل بیت صلوات الله علیهم بگذارد و خود را به اخلاق ایشان متخلّق نماید تا شیعه واقعی اهل بیت عصمت و طهارت صلوات الله علیهم باشد برای نمونه، سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و محمد بن ابی بکر چنین بودند که حضرت رضا صلوات الله علیه آنان را این طور توصیف فرمودند: کسانی که با هیچ کدام ازفرمانهای امیر المؤمنین صلوات الله علیه مخالفت نکردند.2
ولی اگر ما نمی‌توانیم کاملاً از ایشان پیروی کنیم، دست کم باید به اندازه توانمان خود را با آنان هماهنگ نماییم و از محبتشان دست برنداریم که در روایتی،چنین آمده است: مردی همسر خود را به خدمت حضرت فاطمه زهرا صلوات الله علیها فرستاد تا از ایشان سؤال کند: آیا من از شیعیان شما هستم،یا خیر ؟
حضرت فاطمه صلوات الله علیها فرمودند:«به او بگو: اگر به آنچه ما خاندان به آن امر کرده‌ایم عمل می کنی واز آنجه از آن نهی کرده‌ایم پرهیز نمی‌نمایی؛ تو از شیعیان ما هستی؛در غیر این صورت از شیعیان ما نيستي .»
زن برگشت و کلام حضرت را به شوهرش خبر داد. آن مرد گفت: ای وای برمن !چه کسی است که از گناهان وخطاها (به طور کامل) جدا باشد؟ پس در این صورت، من مخلد در آتشم؛ چرا که کسی که از شیعیان این خانواده نباشد تا ابد در آتش خواهد بود .
زن دو مرتبه به خدمت حضرت حضرت زهرا صلوات الله علیها و آنچه را شوهرش گفته بود به ایشان خبر داد. حضرت فرمودند:
«به او بگو: اینچنین نیست که تو می گویی؛ شیعیان ما از بهترین‌های اهل بهشت‌اند. تمام کسانی که ما را دوست دارند و با دوستان ما دوست و با دشمنان ما دشمن و با قلب و زبان تسلیم ما خاندان‌اند، درصورتی که با امر و نهی‌های ما مخالفت بنمایند ، از شیعیان مانیستند ؛ ولی با این حال در بهشت جای دارند. بعد از آن که به وسیله بلاها و گرفتاریها (دردنیا) یا به سبب انواع مصیبتهای روز قیامت گناهانشان پاک شد یا اینکه در طبقه‌ی بالای جهنم (معذّب به عذابهای آن) قرار می‌گیرند تا اینکه به خاطر دوستی ما (که همراه خود آوردند) آنان را نجات داده به نزد خودمان انتقالشان دهیم.»3
در روايت ديگري،رسول خدا صلي الله عليه وآله از اين وظيفه چنين تعبيرفرموده‌اند: اميرالمؤمنين صلوات الله عليه فرمودند:
«رسول الله صلي الله عليه وآله فرمودند:يا اباالحسن، سزاوار است بر خدا كه گمراهان را داخل بهشت فرمايد! پيامبر از اين عبارت فقط قصدشان مؤمنيني بود كه در زمان فتنه بر اقتدا به امامي كه مكان او مخفي است و از ديدگان پنهان است استوار مي‌مانند… و اينان فقط به مكان امامشان و به شناخت شخص او(به نحوي كه بتوانند اورا ببينند) راه نمي‌يابند.»4
اي كاش، مانيز از اين گمراهان باشيم!
مسئله پيروي از امام زمان صلوات الله عليه آنچنان مهم وشايان توجه است كه براي شيعيان زمانهاي قبل از ولادت ايشان (كه در محضر امامان قبل به سر مي‌بردند) نيز با اهميت بوده ؛تا آنجا كه به منظور تعيين وظيفه، سؤال كردند :اگر امامان را نديديم براي پيروي چه بايد بكنيم ؟5
از عيسي بن عبد الله [بن محمّد] بن عمر بن علي ّ بن ابي طالب از دايي‌اش حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه روايت شده است كه گفت به آن حضرت عرض كردم : اگر روزگاري بود كه خدا ايّام امامت شما را در آن به من نشان نداد (يعني شما از دنيا رفته بوديد )،به چه كسي اقتدا كنم ؟آن حضرت به حضرت موسي بن جعفر صلوات الله عليه اشاره فرمودند. عرض كردم: اگر ايشان از دنيا رفت،به چه كسي اقتدا كنم ؟فرمودند: «به پسرش»
گفتم اگر پسرش از دنيا رفت و برادري بزرگ و پسري كوچك داشت،به چه كسي اقتدا كنم ؟ فرمودند : «به پسرش، پس ازآن نيز به پسراو (وهمين طور ،به پسر بعداز پدر) تا هميشه»
عرضه داشتم : اگر او را نشناختم (يعني به طوري كه بتوانم او را ببينم و بشناسم (يعني به طوري كه بتوانم او را ببينم و بشناسم)و محلش را ندانستم ،چه بايد بكنم ؟ فرمودند: «ميگويي خداوندا ، من ولايت باقيمانده‌ي از حجتّّ‌هايت را،كه فرزند امام قبلي است پذيرفته‌ام .همين مقدار براي تو كافي است .»
بنابر اين،مسئله پيروي از امام صلوات الله عليه حتّي در صورت غيبت و ناشناس بودن ظاهري ايشان نيز مورد توجه و اهميت است .
اقتدا و پيروي در روايت به معني پذيرش ولايت و امامت ايشان است تا به دنبال آن ،بتوانيم از اعمال ايشان پيروي نماييم.
در روايت ديگري آمده است:
از ابوايّوب (يا ابولبيد) مخزومي نقل شده است كه گفت: امام باقر صلوات الله عليه روش خليفه‌هاي پيامبر را بيان مي‌كردند. زماني كه به آخرين آنان رسيدند، فرمودند:«دوازدهمين آنان كسي است كه عيسي ابن مريم عليه السّلام پشت سر او نماز مي‌‌خواند بر تو باد به پيروي از روش او و قرآن كريم !»
در اين روايت ،به غيراز پيروي از سيره‌ي امام زمان صلوات الله عليه پيروي از قرآن نيز وظيفه شمرده شده است ؛چرا كه قرآن و عترت هيچ‌گاه از همديگر جدا نيستند و عمل عترت از قرآن گرفته شده و بيانگر مقاصد آيات آن است .
در روايتي ديگر، چنين آمده است كه اميرمؤمنان صلوات الله عليه خطبه‌اي طولاني در مسجدكوفه بيان فرمودند كه اين عبارات قسمتي از آن است :
«خداوندا، توحتماً حجّت‌ها ودليل‌هايي در زمينت داري كه يكي بعد از ديگري بر آفريدگانت دليل و راهنمايند؛ آنان را به سوي دين تو هدايت مي‌كنند و علمت را به ايشان مي‌آموزند تا اينكه پيروان اولياي تو پراكنده نشوند .گروهي از اين حجتّها آشكارند؛ ولي از آنان اطاعت نمي‌شود. گروهي هم پنهان، در حالت ترس و منتظر فرمان خدايند. اگر بدن‌هايشان در زمان صلح در دولت باطل از ديد مردم پنهان است،ولي هرگز علم پراكنده آنها پنهان از مردم نيست و عادات و سنّت‌هايشان در قلوب اهل ايمان ثابت است و به آن عمل مي كنند ….»6
اين بيان حضرت بر وظيفه عمل به سنّتها و عادات آن بزرگوار دلالت مي‌كند. در دعاي زمان غيبت نيز چنين مي‌خوانيم :
«خداوندا ،…ما را بر متابعت و پيروي از او ثابت بدار…»
پی نوشت ها
1. بحارالانوار:51/72ح15
2. جامع احاديث الشّيعه:14/517ح3395
3. بحار الانوار56/155
4. همان52/143ح61
5. بحار الانوار52/148ح72
6. معرفت امام عصر صلوات الله عليه: 303(به نقل از غيبت نعماني :136،باب8،ح2)
منبع : تكاليف شيعيان در غيبت صاحب الزمان عجل‌الله تعالي فرجه الشريف از محمدرضا شيخ‌زاده
