در این مقاله  سعي مي شود روشي مناسب و استاندارد براي حفظ قرآن كريم معرفي شود. اين روش كه يكي از مهمترين و معتبرترين روشهاي حفظ مي باشد به روش پنج گانه حفظ معروف است. شما با خواندن اين مقاله مي توانيد گام گام با مراحل حفظ قران كريم آشنا شده و به حفظ قرآن كريم بپردازيد.

مقدمه :

به عملیات ذخیره سازی اطلاعات در ذهن به منظور یادآوری دوباره حفظ می گویند. این اطلاعات می تواند صوتی، تصویری ، حسی و یا تركيبي از این ها باشد . این عملیات فرآیندی دارد که  ذهن باید آن را طی کند. این فرآیند در افراد مختلف گوناگون است یعنی هر فرد بنا به حافظه ی غالب خود (همان طور که انواع حافظه در مقاله ی” نقش حافظه ی شنوایی در حفظ” تعریف شد) این فرآیند را متکی بر روی آن حافظه انجام می دهد . حفظ قرآن نیز از این قاعده مستثنا نیست و به عنوان یک داده ی صوتی تصویری باید فرآیند حفظ را طی کند .

در این مقاله  سعي مي شود روش حفظ مبتنی بر به کارگیری انواع حافظه و استفاده حداکثری از آن ها ارایه شود که به روش پنج گانه حفظ معروف است. این مراحل عبارت است از  :

1 . گوش دادن به صوت ترتیل

2 . روخوانی و روان خوانی آیات

3.ترجمه و درک معنا

4. جمله بندی و تکرارهرآیه

5 . تکرار آیه حفظ شده با 3 تا 5 آیه قبل  ، که در ادامه هر مرحله را جدا گانه توضیح می دهیم .

 در آغاز:

در اینجا می خواهیم یادآوری کنیم که برای حفظ قرآن کریم در ابتدا باید از شر شیطان به خداوند رحمان پناه ببریم و ذهن خود را از تمام مسایل روز مره خالی کنیم و هدف خود از حفظ که رضای خدا و درک برنامه ی زندگی و سعادت ما انسان ها که خداوند  فرستاده است را در ذهن بیاوریم و همچنین عظمت این کلام را در نظر بگیریم .

ترجیحا وضو گرفته و چند صلوات بفرستیم ، با این کار ذهن خود را آماده ی حفظ میکنیم زیرا اذکار و اسامی خداوند مانترا هستند . به طور کل، مانترا کلمه یا گروهی از کلمات است که حامل  ارتعاشات صوتی معین است که قصد وعمل اصلی آن تغزیه ی روحی است . برخی از صداها و نوسانات خاصیتی دارند که باعث تلطیف روح می شوند و الگوهای انرژی بدن را فعال می کنند که اسمای الهی از آن دسته کلماتند، پس بهتر است قبل از کار و فعالیت ذهنی از این کلمات استفاده کنیم.

مراحل پنچ گانه حفظ قرآن :

 1 . گوش دادن به صوت ترتیل

میدانیم که زبان عربی بسیار دقیق است به طوری که اگر یك حرف یا یک اعراب یا حتی یک تجوید رعایت نشود ممکن است معنی دگرگون شود. به طور مثال  کلمه ی صمد در” الله الصمد”  به معنای بی نیاز است که اگر مانند سمد تلفظ شود به معنای روغن است. پس این که ما چگونه حروف و کلمات را بخوانیم در معنی ومفهوم تاثیر مستقیم دارد .

از طرف دیگر خداوند در قرآن مارا به زیبا خوانی قرآن تشویق می کند یعنی باید قرآن را با صوت و لحنی شایسته و دلنشین تلاوت کنیم که این امر نیز نیاز به آموزش دیدن دارد .از این رو نیاز به راهنمایی راجع به چه طور خواندن کلمات، محل های وقف و ابتدا و تلفظ حروف دارد، خوب پس ما دو کار را می توانیم انجام دهیم یا باید برای هر اشکال در خواندن کلمات به شخص مسلط به قرآن رجوع  کنیم که این کار هم سخت و زمان بر است و هم برای همه ی افراد مقدور نیست ویا باید از صدای ضبط شده ی یکی از اساتید قرائت استفاده کنيم که با توجه به شرایط حال حاظر از لحاظ تکنولوژیک و سهل الوصول بودن انواع نوار ها و لوح های فشرده و تنوع قاریان این کار نسبت به کار قبل خیلی آسان تر است

  همان طور که در بالا دیدیم استفاده از نمونه ی ترتیلی برای حفظ بسیار ضروری است حال باید ببینیم چگونه باید از نوار استفاده کنیم :

ابتدا نوار را از آیه ای که قصد حفظ آن را داریم گوش می دهیم (در اینجا منظور از نوار هر چیزی است که صوت قرآن از آن پخش می شود) و تا اولین جایی که نوار وقف میکند دوباره نوار را از اول می گذاریم( لزوما نوار باید چند بار تکرار باشد) این که چند بار آن قسمت را تکرار کنیم بسته به میزان قدرت حافظه ی شنوایی شما دارد ولی به طور متوسط شش بار باید نوار را گوش دهید و کسانی که حافظه ی شنیداری ضعیف تری دارند باید تا نه بار گوش دهند . اگر شما مثلا شش بار گوش می دهیم سه بار اول را باید فقط گوش دهید ، دو بار دوم را زمزمه می کنید و بار آخر را بلند با نوار می خوانید . کسانی که بیش تر از شش بار گوش می دهند باید به همین نسبت عمل کنند  .

2 . روخوانی و روان خوانی آیات

   انجام صحیح این مرحله وابسته به کامل شدن مرحله ی قبل است . یعنی بعد این که شما نوار را به خوبی گوش دادید شروع به روخوانی و رفع اشکال در تلفظ کلمات می کنید . ممکن است در ابتدا این مرحله با کندی پیش برود اما بعد از حفظ چند صفحه شما به رسم الخط قرآن عادت کرده و دیگر مشکل روخوانی نخواهید داشت.

3.ترجمه و درک معنا

این مرحله در حفظ بسیار مهم و کاربردی است و برای گروه سنی جوان به بالا بیشترین کاربرد را دارد . فایده ی حفظ با معنی این است که هم در هنگام حفظ می توانید راحت تر و زود تر حفظ شوید و هم در هنگام یادآوری مرور راحت تر آیه را با توجه به معنی آن به خاطر می آورید.

در این مرحله توجه به چند نکته ضروری است :

     سعی کنید ابتدا از ترجمه ی معنا محور (تحت الفظی)  استفاده کنید سپس برای درک مفهوم از ترجمه ی مفهوم محور استفاده کنید .

  در حالی که ترجمه را می خوانید توجه داشته باشید که هر کلمه چه معنایی را می دهد .

3.     حتما پس از کامل کردن روخوانی به سراغ معنی آن بروید و خواندن معنی را به زمانی دیگر موکول نکنید .

4.     پس از اتمام آیه نیز دوباره معنی کل آیه را بخوانید.

5.        در آ خر سعی کنید ارتباط هر آیه با آیه قبل و بعدش را پیدا کنید .

با انجام مراحل بالا شما بعد از حفظ یک یا چند جز می توانید 80 تا 90 درصد آیات را خودتان ترجمه کنید (به استثنای جزء سی ام چون لغات این جزء بیشتر وترجمه ی آن کمی دشوار تر است) .

4. جمله بندی و تکرارهرآیه

پس از انجام سه مرحله بالا نوبت به تکرار آیه در ذهن و حفظ آن می رسد . در این مرحله شما باید باتوجه به صوتی که گوش داده اید و معنایی که از آن جمله فهمیدید به حفظ آن جمله (یعنی تا آنجایی که نوار وقف می کند) بپردازید .

اگر شما مراحل قبلی را به درستی انجام داده باشید این مرحله به آسانی انجام می شود.

5 . تکرار آیه حفظ شده با 3 تا 5 آیه قبل

این مرحله به منظور ماندگاری بیشتر حفظ و تثبیت آن می باشد . در این مرحله شما باید بعد از حفظ یک آیه چند آیه قبل از آن را مرور کنید یعنی در برای خود آن را از حفظ بخوانید و اگر قسمتی از آن را فراموش کرده اید  دوباره یاداوری کنید . این که تا چند آیه قبل را مرور کنید بستگی به طول آیات دارد به طوری که اگر آیات قبلی کوتاه باشند تا 5 آیه و اگر طولانی بودند تا 3 آیه قبل را مرور می کنید .

در آخر باید گفت که روش پنج گانه یکی از اصولی ترین روش های حفظ می باشد که مورد استفاده ی بیشتر حافظان قرآن قرار گرفته است واگر این پنج مرحله به درستی و با حوصله صورت گیرند شما به حفظی سالم و پایدار دست خواهید یافت.