شيوه برتر مرور
اين روش، تركيبي از شيوه‌هاي دوم و سوم است.
در اين روش مراحل زير انجام مي‌شود:
1ـ بخش مورد نظر براي مرور مشخص مي‌شود.
2ـ اگر ممكن باشد تلاوت ترتيل آن براي استفاده آماده مي‌شود. در غير اين صورت به كارگيري تلاوت ترتيل منتفي مي‌گردد.
3ـ در صورت موجود بودن، همگام با پخش تلاوت ترتيل، به قرائت آيات اقدام مي‌شود. در غير اين صورت آيات با دقت قرائت مي‌شود.
در باره كيفيت قرائت در اين روش به چند نكته توجه كنيد:
ـ بعضي از دفعات مرور بايد از روي مصحف و برخي نوبت‌ها از بر انجام شود. تناوب از رو و از بر خواندن بستگي به كيفيت محفوظات دارد. در افرادي كه كيفيت حفظ متوسطي دارند، توصيه مي‌شود به ازاي هر سه بار از رو خواندن (نه با دقت و تمركز روي مصحف بلكه نگاه اجمالي براي تثبيت بيشتر صفحه و سطور در ذهن)، يك بار از بر خوانده شود.
ـ بعضي از دفعات مرور بايد بدون صدا و برخي نوبت‌ها با صداي معمولي انجام شود. تناوب بدون صدا و با صدا خواندن بستگي به كيفيت محفوظات دارد. در افرادي كه كيفيت حفظ متوسط و اداي معمولي دارند، توصيه مي‌شود به ازاي هر پنج بار قرائت بدون صدا، يك بار با صداي معمولي (و نه با صداي بلند) قرائت شود.
توجه كنيد تلاوت مستمر به صورت ساده يا ترتيل با صداي بلند موجب اختلال در سيستم صوتي و آسيب‌ديدگي آن مي‌شود.
ـ بعضي از دفعات مرور بايد به صورت ترتيل‌خواني و برخي نوبت‌ها به صورت ساده‌خواني انجام شود. تناوب ترتيل و ساده‌خواني محفوظات بستگي به كيفيت محفوظات و ارائه آنها دارد. در افرادي كه كيفيت حفظ و ارائه آنها متوسط باشد، توصيه مي‌شود به ازاي هر چهار بار ساده‌خواني، يك بار ترتيل‌خواني صورت گيرد.
دقت كنيد نبايد ترتيل‌خواني لزوماً با صداي بلند انجام پذيرد بلكه بدون صدا هم مي‌توان محفوظات را ترتيل‌خواني كرد.
عوامل مؤثر در بهبود كيفيت و كميت مرور محفوظات:
1ـ برنامه‌ريزي:
يكي از مهم‌‌ترين عوامل مؤثر در بهبود كمي و كيفي مرور محفوظات، برنامه‌ريزي مناسب است. جايگاه برنامه‌ريزي ـ همان‌گونه كه قبلاً گفتيم ـ بسيار ارزشمند است. مرور بدون برنامه سبب كاهش تثبيت و حتي اختلال در آن مي‌شود.
در برنامه‌ريزي براي مرور محفوظات، توجه به چند نكته ضروري است:
1ـ برنامه‌ريزي مرور بايد متناسب با ميزان محفوظات باشد. دقت كنيد:
مرور مطلوب محفوظات حافظ يك جزء، فاصله زماني 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ دو جزء، فاصله زماني 5 تا 10 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پنج جزء، فاصله زماني 7 تا 15 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ ده جزء، فاصله زماني 10 تا 17 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ پانزده جزء، فاصله زماني 12 تا 20 روز است.
مرور مطلوب محفوظات حافظ كل قرآن، فاصله زماني 15 تا 30 روز است.
زمان‌هاي ياد شده مطلوب‌ترين زمان است و اگر حافظ به آن مقيد باشد مي‌تواند محفوظات باثبات‌تري داشته باشد.
2ـ در برنامه حفظي بايد ميزان مرور هر روز را بر اساس تثبيت حفظ تنظيم كرد. مثلاً حافظ جزء سي‌ام قرآن كه سوره عبس را با اشكال حفظ كرده، لازم نيست هر روز به ميزان مساوي مرور داشته باشد بلكه مي‌تواند مرور سوره عبس را در يك روز و به طور مجزا انجام دهد تا در طول روز امكان چند دور قرائت آن را پيدا كند.
3ـ برنامه‌ريزي مرور لازم است با گذشت زمان و تثبيت محفوظات قبلي تغيير يابد و در هر زمان، متناسب با وضعيت فعلي صورت گيرد. البته اين بدان معنا نيست كه در هر دور برنامه‌ريزي جديدي داشته باشيم ولي كسي كه قرآن را حفظ مي‌كند براي هر ده دور مرور محفوظات، بايد برنامه مجدد تنظيم كند.
2ـ پشتكار:
لازم است حافظ براي مرور محفوظات از پشتكار مناسب برخوردار باشد. پشتكار نداشتن در مرور كه نتيجه‌اش رها كردن مرور در دوره‌هاي مختلف زماني است عاقبتي جز پريشاني حفظ ندارد. حافظاني را ديده‌ايم كه به علت مرور نكردن محفوظات در طول دوران حفظ، پس از اتمام حفظ قرآن يا بخشي از آن، با مجموعه حفظ آشفته‌اي مواجه شده‌اند. حفظ قرآن تمام شده ولي تنها بخش‌هايي از قرآن در ذهن باقي مانده و بسياري از بخش‌ها يا از ذهن رفته و يا آسيب ديده‌اند! اين حفظ نه اثر انس و معنوي كامل خود را دارد؛ و نه قابل ارائه مي‌باشد.
3ـ مصحف مناسب:
هر چند ترجيحي كه براي مصحف واحد در بخش حفظ ذكر شد، در مرور محفوظات وجود ندارد ولي ويژگي‌هايي را براي اين مصحف مي‌توان برشمرد:
1ـ بهتر است مصحف حفظ و مصحف مرور جدا از هم باشند زيرا مصحف حفظ با ويژگي‌هايي كه ذكر شد معمولاً براي مرور مناسب و متناسب نيست.
2ـ مصحف مرور بايد صفحه‌بندي مشابهي با مصحف حفظ داشته باشد.
3ـ قطع مصحف مرور اختياري مي‌باشد. استفاده از قطع جيبي (17 * 12 سانتي‌متر) يا رقعي مناسب‌تر است.
4ـ ترجيح دارد مصحف مرور ترجمه‌دار باشد. مصحف ترجمه زيرنويس يا مصحف با ترجمه در حاشيه صفحات مناسب‌تر است. در چنين مصاحفي، ترتيب صفحات با مصحف حفظ يكسان بوده و استفاده از ترجمه نيز ممكن است.
5ـ توصيه‌هاي مربوط به رنگ، تذهيب و حاشيه در ويژگي‌هاي مصحف حفظ در اينجا نيز يادآوري مي‌شود.
پرسش:
1ـ ويژگي‌هاي برنامه‌ريزي در مرور محفوظات را ذكر كنيد.
2ـ شيوه برتر مرور را توضيح دهيد.
3ـ رابطه بين مصحف حفظ و مرور را بيان كنيد.