نکاتی در حفظ قرآن کریم

حفظ قرآن شرایطی دارد که مراعات آنها کار حفظ را آسان تر می کند.ما در اینجا ۲۰ نکته در این زمینه ارائه می دهیم.

1- در کار حفظ از عنایات اهل بیت علیهم السلام بهره بگیریم تا حفظ ما در جهت ارتقای معنویتمان مؤثر باشد؛نه آنکه خدای نکرده حجابی نفسانی و مایه نزول انسان باشد که اگر انسان به علم خود عمل ننماید،فاصله اش از خدا بیشتر خواهد شد.از امام سجاد علیه السلام نقل شده است که:فان العلم اذا لم یُعمل به لم یزدد صاحبُهُ الا کُفرا و لم یزدد من الله الا بُعدا(۱).
2- برای به دست آوردن اخلاص که رمز اصلی موفقیت حافظ است سعی کنیم کار حفظ حتی المقدور بی سر و صدا و بدون اطلاع آشنایان و نزدیکان انجام بگیرد.البته شرکت در برخی محافل مانند مسابقات قرآنی و محافل انس با قرآن که برای تسلط انسان مفید است،باید انجام بگیرد و در عین حال جوانب اخلاص و قصد قربت مورد توجه قرار بگیرد.
3- شرکت در جلسات حفظ و استفاده بردن از اساتید با تجربه در جهت کسب مهارت و تسلط انسان بسیار مؤثر و مهم است.استاد حفظ می تواند با ایجاد انگیزه،انتقال تجربیات خود در زمینه شیوه حفظ آیات مشابه و ارائه رمزهایی برای جلوگیری از اشتباه،شما را راهنمایی نماید.
4- کار حفظ نیازمند یک یار همراه است تا با کمک وی بتوانید محفوظات خود را مورد ارزیابی قرار بدهید و با برنامه روزانه خود به همراه او به کارتان نظم و انظباط ببخشید.بهترین کس برای این کار در مورد جوانان متأهل،همسر آنهاست و در غیرمتأهلان،دوستانی اند که در جلسه حفظ با آنها همراه اند.
5- حفظ قرآن نیازمند انگیزه ای قوی است و اگر از آغاز این کار را با قدرت آغاز نکنید و با تسلط لازم به پیش نروید،ممکن است پس از مدتی احساس خستگی و دلسردی به شما دست دهد.پس سعی کنید خشت اول را درست قرار دهید،والّا دیوار شما کج بالا می رود و روزی فرو می ریزد.
6- در کار حفظ عجله نکنید و سعی کنید از حفظ قرآن لذت ببرید و به این کار به دید تفریحِ روحانیِ فرح بخش بنگرید.برای این منظور لازم است به معنای آیات توجه نمایید و با زمزمه کردن آیات حفظ شده،در خلوتهای خودتان،به بالا رفتن معنویت و نورانیتتان کمک کنید.
7- برای حفظ،زمان و مکان مناسبی را انتخاب کنید که از هیاهوی زندگی روزمره دور باشید و بتوانید با فراغت بال و در خلوت به این کار نورانی بپردازید.به نظر می رسد ابتدای روز،مناسب ترین زمان برای این کار باشد و لازم است زمان حفظ را تغییر ندهید؛چرا که با مداومت بر حفظ در یک زمان خاص،کار حفظ بر انسان آسان می شود و به حفظ در آن زمان عادت می نماید. در مورد مکان حفظ نیز خلوت بودن و عدم تغییر آن را مراعات نمایید.
8- آنچه همتراز حفظ است،تکرار محفوظات است و باید بدانیم که ضامن از دست نرفتن زحمات حافظ،تکرار آیات است و لذا لازم است ،به تکرار محفوظات بپردازید تا از فراموشی آیات مصون بمانید.
9- به هنگام تکرار آیات،خطاهای احتمالی را یادداشت کنید و برای آنها سرمایه گذاری ویژه ای داشته باشید و با ریشه یابی علت خطاها در جهت برطرف کردن آن گام بردارید.اگر خطای شما معلول فراموشی باشد،با تکرار و حفظ مجدد آیات آن خطا برطرف می شود؛اما اگر خطا ناشی از تشابه آیات باشد،لازم است با یک برنامه خاص به رمزگذاری آیات بپردازید و از اشتباه جلوگیری نمایید.
10- لازم است برای جلوگیری از اشتباه آیات مشابه آنها را در دفتری خاص گردآوری کنید و با توجه به معنای آیات و یا تفاوتهای ظریفی که در کلمات دو آیه وجود دارد،آنها را رمز گذاری فرمایید و با به خاطر سپردن رمزها از به وجود آمدن خطاها جلوگیری نمایید.
11- برای تسلط بیشتر لازم است از روی یک چاپ قرآن حفظ نمایید تا بتوانید مکان آیه را در صفحه به خاطر بسپارید.
12- استفاده از نوار ترتیل برای سهولت در کار حفظ و نیز بهتر به خاطر سپردن آیات تاثیر به سزایی دارد و از طرف دیگر در فراگیری عملی قواعد تجویدی مفید خواهد بود.
13- بهتر است اگر از نوار ترتیل استفاده می نمایید،همواره از نوار یک قاری معین استفاده کنید تا هم سبک ترتیل وی را فرا بگیرید و هم بتوانید با کمک گرفتن از لحن خاص در تلاوت آیه در تثبیت محفوظات خود موفق تر باشید.
14- مطالعه تفسیر و دانستن ترجمه آیات،علاوه بر اینکه به فراگیری آیات کمک می کند،موجب لذت بردن از کار حفظ و احساس معنویت بیشتر و ضامن استقامت شما در مسیر حفظ خواهد بود.بنا بر این حتماً از تفسیر قرآن در مسیر حفظ بهره بگیرید.
15- پس از اینکه حافظ شدید،با تشکیل یک جلسه حفظ به حافظ شدن دیگران کمک نمایید تا بدین وسیله هم زکات علم را که نشر آن می باشد به جای آورده باشید و هم به تقویت حفظ خود کمک کرده باشید.
16- برای اینکه آیات را فراموش نکنید،سعی کنید با توجه به فضایل سور در مناسبتهای مختلف معنوی سوره هایی را که سفارش شده است، بخوانید.
17- برای حفظ کودکان خود شتاب نکنید؛زیرا اکثر کودکان زیر دبستان،توانایی لازم برای حفظ کل قرآن را ندارند و البته برخی از کودکان که از توانایی خاصی برخوردارند،می توانند تحت نظارت مراکز معتبر قرآنی به حفظ قرآن بپردازند و سایر کودکان به تناسب استعدادشان می توانند بخشهایی از جزءسی ام قرآن را حفظ کنند و زمینه لازم را برای حفظ کل قرآن در سنین نوجوانی به دست آورند.برای این منظور می توانید با تکرار آیات در منزل و با استفاده از نوار ترتیل به حفظ کودکتان کمک کنید و البته بیش از ابزارهای تهدیدی،از ابزارهای تشویقی استفاده نمایید.
18- حافظ قرآن از دیگران به مراعات تقوا و خضوع و خشوع در نهان و آشکار سزاوارتر است.پس مراقب رفتار و کردار خود باشید و سعی کنید مایه افتخار قرآن و اهل بیت علیهم السلام باشید.رسول خدا صل الله علیه و آله فرمود:ان احق الناس بالتخشُّع فی السر و العلانیة لحاملُ القُران و ان احق الناس فی السر و العلانیة بالصلاة و اصوم لحاملُ القُرآن(۲).
19- انس با قرآن توفیقی است که بزرگ تر از آن نعمتی یافت نمی شود و اگر کسی که واجد این نعمت است،به نعمتهای دیگران حسرت بخورد، مورد مذمت روایات قرار گرفته است.
20- فراموش کردن محفوظات به فتوای برخی علمای اعلام جایز نیست.پس بکوشیم با کوتاهی در حفظ،این نعمت بزرگ را از دست ندهیم.امام صادق علیه السلام فرمود:من نسی سُورةً فی الجنة فاذا راها قال ما انت ما احسنک لیتک لی فیقُولُ ما تعرفُنی انا سُورةُ کذا و کذا و لو لم تنسنی رفعتُک الی هذا(۳)؛هرکس سوره ای از قرآن را فراموش کند،آن سوره به صورتی زیبا و درجه ای رفیع در بهشت در مقابلش مجسم می شود و او بدان صورت زیبا و درجه بلند می گوید:ای کاش تو از آن من بودی!و او پاسخ می دهد:آیا مرا نمی شناسی؟من فلان سوره هستم که تو مرا فراموش کرده ای و اگر فراموش نمی کردی،امروز من از آن تو بودم.

پی نوشت

۱٫کافی،ج ۱،ص ۴۴٫
۲٫همان،ج ۲، ص۶۰۴٫
۳٫همان،ج ۲،ص ۶۰۸٫

منبع:ماهنامه قرآنی ،آموزشی نسیم وحی(شماره اول)