به لطف و عنايت خداوند متعال اجازه يافتيم به محضر يكي ديگر از سور نوراني قرآن كريم برسيم. اين گفتگو را به حضور شما ياران و دوستداران كتاب الهي تقديم مي‌نماييم، به آن اميد كه بتوانيم از درياي معارف كلام‌الله بهره بيشتري بگيريم.
- لطفاً خودتان را معرفي فرماييد .
من نحل، شانزدهمين سوره از قرآن كريم هستم. يكصدو بيست و هشت آيه دارم و در مكه‌ي معظمه بر خاتم المرسلين نازل شده‌ام.
- خواهشمنديم در مورد محتواي كلي آيات خود براي پويندگان راه حق صحبت كنيد.
با نگاهي گذرا به آيات من درمي‌يابيد كه بيشتر آيات از نعمتهاي الهي و شكرگزاري آنها سخن گفته‌اند و به همين دليل نِعَم يكي ديگر از نامهاي من است.
البته بحث‌هايي مربوط به توحيد و معاد و نيز مطالبي پيرامون احكام مختلف اسلامي مانند عدل ، احسان ، جهاد، نهي از ظلم و فحشاء ، پيمان‌شكني و ... در آيات من به چشم مي‌خورد و همچنين در مورد زندگي عجيب و پرمعني زنبور عسل نيز سخن گفته شده است.
- لطفاً يكي از فضايل تلاوت خود را برايمان بيان فرماييد.
هر كس سوره‌ي نحل را در هر ماه تلاوت نمايد، در دنيا به قرض مبتلا نمي‌شود و هفتاد نوع بلا از او دور مي‌گردد كه كوچكترين آنها جنون ، جذام و پيسي است در آخرت نيز جايگاه او بهشت عدن خواهد بود.1
- در هشتاد و سومين آيه‌ي شما خداوند متعال مي‌فرمايد : « يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللّهِ ثُمَّ يُنكِرُونَهَا وَأَكْثَرُهُمُ الْكَافِرُونَ » « نعمت خدا را مي‌شناسند، سپس آن را انكار مي‌كنند و بيشتر آنها حقيقتاً كافر و ناسپاس‌اند.» اين كدام نعمت است كه انكار آن سبب كفر مي‌شود؟
ششمين اختر آسماني ولايت درباره‌ي اين آيه فرموده‌اند: هنگامي كه آيه‌ي « انما وليكم الله و رسوله والذين آمنوا يقيمون‌الصلوة و يؤتون‌الزكوة و هم راكعون » نازل شد جمعي از اصحاب پيغمبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم در مسجد مدينه اجتماع كرده و به يكديگر مي‌گفتند: اگر اين آيه را انكار كنيم كافر مي‌شويم و اگر ايمان بياوريم و اعتقاد داشته باشيم بايد ذليل و خوار شويم چون علي‌بن‌ابيطالب بر ما تسلط پيدا كرده ، امام و پيشواي ما مي‌شود و مي‌دانيم كه محمد صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم راستگوست و آنچه درباره علي‌عليه‌السلام مي‌گويد درست است. پس بهتر آن است كه او را دوست داشته باشيم. ولي نسبت به علي اطاعت و پيروي نكنيم.
در اين هنگام خداوند اين آيه را در پاسخ آنها نازل نمود و فرمود : اين مردم نعمت خدا را كه ولايت علي و اولادش مي‌باشد را مي‌شناسند و پس از آن انكار مي‌كنند و بيشتر آن مردم كافر به ولايت هستند.
همچنين مولايم اميرالمؤمنين عليه‌السلام درباره اين آيه فرموده‌اند : به خدا قسم ما ائمه اهل‌بيت پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم نعمتهاي خدا مي‌باشيم كه به بندگان عنايت فرموده و به واسطه‌ي ما مردم رستگار خواهند شد. 2
- لطف نموده و خاطره‌اي از هنگام نزول آيات خود براي خوانندگان نقل كنيد.
خوب به خاطر دارم كه در روز عيد غدير خم هنگامي كه آيه‌ي ولايت اميرالمؤمنين عليه‌السلام بر پيامبر نازل شد رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌و آله‌وسلم به مردم فرمودند علي را به نام اميرالمؤمنين عليه‌السلام بخوانند و يا ايشان بيعت كنند. عده‌اي از مردم به پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم گفتند : آيا اين فرمايش شما به فرمان پروردگار است؟ حضرت فرمودند : آري ، اين امر از طرف خدايي است كه من رسول او هستم. سپس ادامه دادند كه : علي اميرالمؤمنين عليه‌السلام روز قيامت در كنار پل صراط مي‌ايستد ، دوستان و محبين خود را وارد بهشت مي‌نمايد و دشمنانش را به دوزخ مي‌فرستد. پس از ابلاغ امر ولايت علي‌عليه‌السلام به مردم؛ پروردگار نود و يكمين آيه‌ي من را نازل نمود و فرمود : « وَأَوْفُواْ بِعَهْدِ اللّهِ إِذَا عَاهَدتُّمْ وَلاَ تَنقُضُواْ الأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلاً إِنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ »
« و هنگامي كه با خدا پيمان بستيد به پيمان خود وفا كنيد و سوگندهاي خود را پس از محكم كردن نقض نكنيد زيرا شما خدا را شاهد و كفيل عهد و ميثاق خود گرفته‌ايد. همانا خدا به آنچه به جا مي‌آوريد آگاه و دانا است .»
پس چون درباره‌ي ولايت و خلافت علي عليه‌السلام تعهد كرده و پيمان بستيد به عهد خود وفا كنيد و قول و قرار خود را از بين نبريد . خداوند به واسطه‌ي وجود مقدّس اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام شما را مورد امتحان و آزمايش قرار خواهد داد و سوگند و پيمان خود را وسيله‌ي فريب ديگران قرار ندهيد و كساني كه راه ولايت را كه راه خداست به روي مردم مسدود مي‌نمايند به سختي مبتلا شده و به عذاب بزرگ و دردناكي دچار مي‌شوند.3
- مشتاقيم تذكري هم از زبان شما بشنويم .
« إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ »
به يقين خداوند به عدالت و نيكي كردن و اداي حقوق خويشاوندان فرمان مي‌دهد و از گناهان بسيار زشت و عمل‌هاي ناپسند و تعدي و تجاوز باز مي‌دارد شما را پند مي‌دهد ، باشد كه تذكر يابيد .
- اميد آن كه بتوانيم با عمل به فرامين قرآن كريم و پيروي از سيره‌ي اهل بيت عليهم السلام به سر منزل مقصود راه يابيم و سعادت دارين را به دست آوريم .
پی نوشت ها
1- بحار الانوار ص 281 باب 41 به نقل از ثواب الاعمال ، تفسير عياشي ، مكارم الاخلاق و فقه‌الرضا عليه‌السلام و تفسير جامع ج 4 ص 12
2- تفسير جامع ج 4 ص 53
3- تفسير جامع ج 4 ص 62 و 63 ذيل آيه 91 و 92
4- سوره نحل آيه 90