معبودا! تو را می ستائیم که برترین ستایش ها تنها تو را سزاست و از تو شاکریم که قرآن را همنشین ما قرار دادی تا با تدبر در آن به تو نزدیکتر گردیم. این بار نیز توفیق یافتیم تا در حضور یکی دیگر از گلبرگهای معطر این کتاب آسمانی زانوی ادب بر زمین بزنیم و از بیانات ایشان بهره مند گردیم.
- اکنون از محضر این سوره نورانی قرآن تمنّا داریم خود را برای دوستداران کتاب الله معرفی بفرمایند:
نام من صف می باشد و شصت و یکمین سوره قرآن کریم هستم که در شهر مدینه منوره بر گوهر تابناک نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلّم نازل گشت ام و دارای 14 آیه می باشم.
- لطفا فضیلت تلاوت خود را برای تلاوت کنندگان قرآن بیان نمایید:
حضرت باقر العلوم علیه السلام می فرمایند: "هر کسی مداومت نماید بر خواندن سوره صف در نمازهای واجب و مستحب، خداوند او را در صف ملائکه و انبیاء جای دهد." 1
- از شما خواهشمندیم خلاصه ای از محتوای ارزشمند آیات خود را برای قرآن پژوهان بیان کنید:
آیات من با تسبیح خداوند آغاز می شود و به همین علت من جزء سوره های مستحبّات هستم، در ادامه آیات من بیان می کند که خداوند ناظر و حاکم بر اعمال بندگان است و سپس به توبیخ منافقین و یهود و نصارا می پردازد و در پایان امر به فرمانبرداری از رسول خدا، عمل به شریعت اسلام و جهاد در راه خدا می دهد.
- بر ما منت گزارده و ماجرای نزول یکی از آیات هدایتگر خود را تعریف فرمائید:
بیاد دارم روزی جمعی از مؤمنان به یکدیگر می گفتند: ای کاش می دانستیم کدام عمل نزد خدا بهترین اعمال است تا به آن عمل کنیم.
چیزی نگذشت که خداوند به رسولش امر فرمود به آنها بگوئید : «افضل اعمال، ایمان خالص و جهاد است».
همه این سخن را شنیدند اما هنگامی که روز اُحد پیش آمد، بسیاری از آنان فرار کردند. در این هنگام خداوند در توبیخ آنان آیات 2 و 3 مرا نازل فرمود:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ*كَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»
«چرا چیزی به زبان می گوئید که در مقام عمل، خلاف آن رفتار می کنید؟نزد خدا بسيار موجب خشم است که سخنى بگوييد که عمل نمى‏کنيد!»
خداوند به اصحاب پیامبر وعده نصرت داد؛ در صورتی که مخالفت با فرمانش ننمائید و عهدی که درباره امیرالمؤمنین علیه السلام با آنها بسته شده را نقض نکنند و البته می دانست بسیاری از ایشان به عهد خود پایدار نیستند و به آنچه می گویند قیام نمی کنند؛ لذا فرمود: و این عمل که سخنی را بگوئید و خلاف آن رفتار کنید، معصیت بزرگی است که خدا را به خشم و غضب می آورد. خدا این قبیل مردم را مؤمن نامید به واسطه اقرار به زبانشان اگرچه به قلب تصدیق ندارند.2
- خداوند در آیات 8 و 9 شما می فرماید: «يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ*هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»از شما تقاضامندیم منظور از این آیات را فرمائید.
پاسخ شما را از گفتار گرانقدر امام موسی بن جعفر علیه السلام می دهم:
روزی شخصی به نام محمد بن فضیل معنای این آیات را از آن حضرت پرسید. ایشان فرمودند: "منافقین اراده کردند که نور ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را با زبانهای خود خاموش کنند و خداوند نور او را به امامت ائمه از فرزندان آن بزرگوار تمام کرد و منظور از نور در این آیه امام است و شاهد آن آیه «آمنوا بالله و رسوله و النور الذی انزلنا معه»می باشد."
محمد بن فضیل عرض کرد: مولای من! معنای «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ »چیست؟
آن حضرت فرمودند: منظور ولایت حضرت علی علیه السلام و ائمه است که خدا به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم امر کرد و دین حق، ولایت است.
فضیل باز پرسید: «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ» به چه معناست؟ و حضرت موسی بن جعفر فرمودند: "آن ولایت بر تمام ادیان در وقت ظهور حضرت حجّت علیه السلام است."
فضیل این بارگفت: لطفاً معنای «وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ» را نیز بفرمائید. هفتمین گوهر گرانقدر امامت در پاسخ به او فرمودند: "یعنی نور ولایت را به وجود قائم ما آل محمد صلی الله علیه و آله وسلّم تمام می کند." 3
- در اینجا از حضور گرامی و ارزشمند شما تقدیر و تشکر داشته و گوش جان به شنیدن یکی از توصیه های راه گشای شما می سپاریم:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ*تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ»4
«ای اهل ایمان! آیا شما را به تجارتی سودمند که از عذاب دردناک آخرت برهاند دلالت کنم؟ آن (تجارت) این است که به خدا و فرستاده او ایمان آورید و به مال و جان در راه خدا جهاد کنید. این کار از هر تجارتی برای شما بهتر است اگر بدانید.»
پی نوشت ها
1. بحارالانوار92/310/ باب 82
2. تفسیر جامع/ ج7ص 156 و تأویل الآیات الظاهره ج2 ص 685
3. تفسیر جامع/ ج7صص 159و160 و الکافی ج1 ص 196
4. قرآن کریم/ سوره صف/ آیات 10 و 11