در ادامهي بحث قبلي در آستانهي قيام نكتهي ديگري كه اشاره به آن لازم به نظر ميرسد بحث پيرامون زمان ظهور، نزديك شمردن آن و تعيين وقت براي آن است.
زمان قيام
آنچه در روايات اهلبيت عليهمالسلام بر آن تأكيد بسيار شده است كه علم به وقت ظهور همانند علم به زمان وقوع قيامت، خاص خداوند است و براي هيچكس و تحت هيچ عنوان ، تعيين وقت براي ظهور مجاز نميباشد. در هيچ منبع معتبر اسلامي براي غيبت مدت معيني ذكر نشده و براي هنگام ظهور، زماني تعيين نگشته است و در عين حال وقتگذاران مورد تكذيب شديد قرار گرفته اند.
كه ما به عنوان نمونه به ذكر يك حديث شريف اكتفا ميكنيم. حضرت امام جعفر صادق عليهالسلام در پاسخ شخصي كه از زمان ظهور سؤال كرده بود فرمودند: كَذَبَ الوقاتُون و هَلَكَ المُستَعجِلون و نَجَا المُسَلّمون ،تعيين كنندگان وقت، دروغ ميگويند و شتابكنندگان هلاك ميشوند و اهل تسليم نجات مييابند. طبق اين حديث شريف وظيفه منتظر تسليم شدن نسبت به تقديرات الهي در مورد ظهور است. نه پيشگويي و تعيين وقت، مورد تأييد است و نه شتابزدگي. به اشتباه انداختن خود و ديگران.
در عين حال نزديك شمردن امر ظهور امام عصر عليهالسلام و همواره در انتظار وقوع آن بودن، امري پسنديده و ممدوح است و نبايد آن را با پيشگويي در وقت ظهور اشتباه كرد كه حساب اين دو، از هم جداست و در لسان اهلبيت عليهمالسلام نزديك شمارندگان ظهور اهل نجات ميباشند. به يك شيعه منتظر آموختهاند كه در دعاي عهد عرضه بدارد: انهم يرونه بعيدا و نريه قريباً مخالفان، فرج امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را دور ميپندارند و ما آن را نزديك ميشماريم. نزديك شمردن ظهور يك حالت قلبي است و حكايت از يقين و باور قطعي انسان نسبت به وعدهي ظهور امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دارد كه چون وقتي براي آن مشخص نكردهاند در صبح و شام امكان وقوع آن وجود دارد كه فرمودهاند: نزديكترين حالت بنده نسبت به خداي عزوجل و بيشترين خشنودي او از بنده زماني است كه بندگان، حجت خدا را گم كنند و برايشان آشكار نشود و از آنان پوشيده بماند، پس جاي او را ندانند و در عين حال ميدانند كه دلايل و نشانههاي الهي از بين نميرود. پس در چنين وقتي بايد هر صبح و شام منتظر فرج باشند.
نزديك شمردن ظهور غير از «استعجال» است كه گفتيم با تسليم سازگار نيست. استعجال در حقيقت راضي نبودن به امر پروردگار نسبت به زمان ظهور امام است اما نزديك شمردن ظهور خود از مصاديق تسليم ميباشد زيرا خداوند به آن راضي است و ائمه به آن سفارش فرمودهاند. اما در مورد آنچه كه در روايات به عنوان نشانههاي ظهور منجي عالم بشريت امام مهدي عليهالسلام آمده است بايد گفت: دستهاي از اين علائم، نشانههايي است كه در طول زمان دوران غيبت واقع ميشود و هر چه زمان بگذرد و ظهور نزديكتر شود، اين علائم به مرور واقع ميشود ولي متصل به ظهور نيست ميتوان گفت بسياري از علائم آخرالزمان كه در اين دسته احاديث ذكر شده است، اكنون سالهاست كه پديدار گشته و همواره پديدار ميگردد. در اين احاديث، احوال آخرالزمان و چگونگي مردمان، از قرنها پيش چنان بروشني و وضوح شرح داده شده است كه گويي گويندگان اين سخنان، آينده را در آينهاي بسيار صاف و روشن ميديدهاند. چگونگي حالات مردم ، اخلاق و معاشرت، گناه و تباهي، پوشش و سلوك، وضع مردان و زنان، زندگي و وسايل و امكانات ، وضعيت ارتباطات و تيليغات، نظامها و حكومتها و دهها مسئله ديگر و وقوع اين امور كه ميتوان آنها را از علائم عامه ظهور به شمار آورد، انسان بصير را نسبت به ديگر علائم و حوادث هشيار ميكند و مؤمن ميسازد و او را به مراقبت و پرهيزكاري ميخواند و به آمادگي و توجه سوق ميدهد. دسته ديگري از علائم به عنوان نشانههاي متصل به ظهور مطرح شده است ماند قتل نفس زكيه، خروج سفياني و صيحهي آسماني كه معمولاً از آنها به عنوان علائم حتمي نام برده شود. اما با دقت در متن برخي از روايات چنين مييابيم كه به طور كلي نشانههايي كه براي ظهور ذكر شده و حتي علادم حتميه نيز بداءپذير ميباشند به اين معنا كه تا قبل از وقوعشان احتمال تغيير و حذف در مورد آنها منتفي نيست. امام جواد عليهالسلام در پاسخ ابوهشامجعفري كه سؤال ميكند با توجه به حتميبودن خروج سفياني در روايات، آيا ممكن است خداوند در آن بداء كند؟ مي فرمايند: آري پس او اضافه ميكند: ميترسيم در اصل قيام قائم نيز بداء شود.
حضرت ميفرمايند: ان القائم من الميعاد و الله لا يخلف الميعاد ، همانا قيام قائم از وعدههاست و خداوند خلف وعده نميكند. پس اصل ظهور بداء نميپذيرد ولي هم علائم حتمي آن هم وقت ظهور چنانكه اشاره كرديم بداءپذيرند يعني احتمال تعجيل يا تأخير در آن تا قبل از وقع وجود دارد و طبق روايتي چنانچه خداوند اراده فرمايد امر حضرت را در شبي اصلاح خواهد كرد. پس بر ماست كه پيوسته چشمانتظار امر فرج حضرت باشيم و مراقب باشيم كه پرداختن به بحث علائم ظهور ، وظايف ما را در زمان غيبت نسبت به امام غايب تحتالشعاع قرار ندهد و با سرگرم شدن به آنها از تكاليفي كه متوجه ماست غفلت نورزيم چه به ما فرمودهاند: طهور امري ناگهاني خواهد بود و مثال آن در ناگهاني بودن مانند قيامت است.
منتخب از گفتارهايي پيرامون امام زمان خورشيد مغرب- معرفت امام عصر