يكي از آرزوها و يا بهتر بگويم يكي از دغدغههاي هر انساني در زندگي داشتن احساس رضايت و خوشبختي است. به عبارت ديگر رضايتمندي از زندگي يكي از رازهاي ناشناخته زندگي انسانهاي موفق است همانهايي كه اگرچه با مشكلات گوناگوني دستوپنجه نرم ميكنند و احساس نارضايتي از زندگي خود نميكنند.
و اما در پاسخ به اين سؤال كه چگونه ميتوان از زندگي خود احساس رضايت داشت؟ چنين ميگوئيم كه جايگاه مهمي در رسيدن به تكامل مادي و معنوي انسانها دارد يكي از رسالتهاي دين اسلام آموزش مهارتهاي زندگي به پيروانش ميباشد و قرآن كريم در اين زمينه آموزههاي مهمي دارد، با كمي دقت در سيره و رفتار رسول خدا صلياللهعليهوآله وسلم درمييابيم كه ايشان در كنار تعاليم ملكوتي و قدسي خود مهارتهاي زندگي را نيز به پيروان خود آموزش ميدادند. و اين روش را حضرت علي عليهالسلام و ديگر پيشوايان معصوم عليهمالسلام نيز داشتند. بسيار ديدهايم كساني را كه فاقد امكانات زندگي اند اما از احساس رضايت برخوردارند و برعكس بسياري از افرادي كه با داشتن امكانات فراوان در زندگي احساس خوشبختي را تجربه نميكنند.
توجه داشته باشيد كه رضايت از زندگي يك احساس دروني است كه ميتواند تحت تأثير واقعيتهاي بيروني باشد اما وابسته به آن نيست؛ به طوري كه ميتوان در بدترين شرايط ، از زندگي احساس رضايت داشت.
ممكن است كه اين سؤال در ذهن هر يك از ما شكل بگيرد كه با اين وجود سرچشمهي احساسات انسان كجاست يا اين كه چه چيزهايي در شكلگيري احساسات نقش دارند؟
پاسخ اين است كه احساس، ناشي از تفكر انسان است پس احساسات نتيجهي مستقيم افكارند و ما آنگونه كه ميانديشيم احساس ميكنيم. در واقع بدون داشتن افكار خشمگينانه نميتوان احساس خشم كرد ، بدون داشتن افكار افسرده نميتوان احساس افسردگي نمود و بدون داشتن افكار حاسدانه نميتوان احساس حسد كرد و .... بنابراين احساس رضامندي يا نارضايتي از زندگي ريشه در چگونگي تفكر ما دارد و براي رسيدن به رضايت از زندگي بايد در تفكراتمان تجديد نظر كنيم نه اينكه فقط به تهيه و تأمين امكانات فراوان بيانديشيم.
بايد گفت كه تغيير در تفكرات اولين گام جهت رسيدن به احساس رضايت در زندگي است و در اين مسير ابتدا بايد تصور خود را از دنيا تصوري واقعبينانه كنيم نه خيالي به عبارت ديگر:
شناخت واقعيتها و گريز از تخيّلات و توهّمات يكي از مهارتهاي رضامندي و راز شاد زيستن در زندگي است. اما آيا با وجود واقعيتهاي زندگي كه گاه بسيار سخت و تلخاند و نميتوانيم آنها را انكار كنيم باز هم ميتوان به شادماني و رضايتمندي رسيد؟
حقيقت اين است كه براي مقابله با سختيها و مشكلات احتياج به مهارتهايي است كه آنها را ابتدا بايد شناخت و سپس بكار برد. حضرت علي عليهالسلام ميفرمايند: كسي كه دنيا را بشناسد به خاطر مصيبتهاي آن غمگين نميشود.1
خوب به اين سخن گهربار توجه كنيد كه حضرت علي عليهالسلام ميفرمايد: دنيا بايد جاي خوشيها باشد و يا اينكه تصور كنيد دنيا پر از خوشي و راحتي است بلكه ميفرمايد اگر دنياشناسيتان واقعي باشد با وجود سختيها و با اقرار به وجود آنها باز هم احساس ناراحتي و نارضايتي به شما دست نخواهد داد. دقت داشته باشيد آموزههاي زندگيساز دين، انسان را به گونهاي تربيت ميكند كه در اوج سختيها و در عمق گرفتاريها نيز نااميد و افسرده نخواهد شد. پس همانگونه كه گفتيم احساس رضايت از زندگي هنگامي شكل ميگيرد كه انتظار ما از زندگي واقعگرايانه باشد و دنيا را آنگونه كه هست بشناسيم و اينگونه ميتوانيم با وجود مشكلات به راحتي زندگي نمائيم.
اما بدانيد كه رضايت از زندگي را با بازنگري در تفكرات و اصلاح آنها ميتوان بدست آورد .
توجه داشته باشيد كه اگر از دنيا انتظار بهشت داشته باشيم نگاه ما واقعبينانه نخواهد بود چون اينجا دنيا است و بهشت نيست زيرا در بهشت آنچه را ميخواهيم ميشود اما در دنيا آنچه را ميشود بايد خواست پس بايد آن را آنگونه كه هست بشناسيم و بپذيريم و براساس شرايط موجود به برنامهريزي و فعاليت بپردازيم. با خواندن اين جملات پرمعنا از اميرالمؤمنين عليهالسلام ميتوان فهميد كه چگونه انسان مي تواند در يك آرامش خاص زندگي كند. حضرت اينگونه ميفرمايند: هرگاه آنچه را خواستي نشد آنچه را شد بخواه.2 و هرگاه آنچه را خواستي نشد آنچه را هست سخت نگير.3 و اگر آنچه را خواستي نشد اهميت نده كه چگونه هستي.4
نكتهي مهم ديگر آن است كه نبايد فراموش كرد كه دنيا گذرگاه موقت است نه دائم. و حيات انسان محدود به اين دنيا نيست. و توقفگاهي است براي حيات جاويد، و اگر ما اين موعظهي اميرالمؤمنين عليهالسلام به فرزندشان امام حسن عليهالسلام را به گوش جان بسپاريم ، هيچگاه كاستيهاي آزاردهنده دنيا برايمان غيرقابل تحمل نخواهد بود. حضرت اينگونه ميفرمايند: «... مَثَل كسانيكه دنيا را خوب آزمودهاند همانند مسافراني ايت كه در سرمنزلي بيآب و آبادي و پرمشقّت كه قابل ماندن نيست قرار گرفتهاند و قصد دارند به منزلي پرنعمت و به ناحيهاي كه در آن آسايش و راحتي است كوچ نمايند. پس مشقتهاي راه و دوري دوستان و سختي سفر و ناگواري غذاها را تحمل كردند تا به خانهي وسيع خويش و سرمنزل قرار و آسايش خويش درآيند و از هيچيك از اين مشكلات احساس درد نميكنند و هزينههاي مصرف شده را خسارت نميشمرند و هيچ چيز برايشان محبوبتر از آن چيزي نيست كه آنان را به منزلشان نزديكتر سازد و به محلشان برساند.5 پس اگر انسان خود را در اين دنيا غريب و ناآشنا و رهگذري بداند كه لحظاتي چند را در آن سپري ميكند ناملايمات و سختيهاي آن را آزاردهنده نميبيند.
و اين سخن حضرت علي عليهالسلام را فراموش نكنيد كه ميفرمايند: هر كس آرزوهايش زياد شود رضايت او كم ميشود.6
يكي از عواملي كه باعث نارضايتي از زندگي ميشود عامل مقايسه در زندگي است ، يعني سنجش موقعيت خود با وضعيت ديگرانكه رهآورد آن يا شادماني و رضايت از زندگي همراه با اميد و پويايي است و يا ناخرسندي و نارضايتي از زندگي همراه با نااميدي و ناتواني. به عبارت ديگر مقايسهي اجتماعي مانند شمشير دولبهاي است كه ميتواند باعث آرامش و يا اضطراب شود.
اشارهاي داريم به چند نمونه از پيامدهاي مضر مقايسه نمودن در كلام معصومين عليهمالسلام ، امام باقر عليهالسلام ميفرمايند: هر كس به آنچه در دست ديگران است چشم بدوزد اندوه او طولاني ميگردد و خشم او آرام نميگيرد.7
پيامبر اكرم صلياللهعليهوآلهوسلم ميفرمايند: كسي كه در دنياي خود به كسي كه بالاتر از اوست نگاه كند و نسبت به آنچه ندارد افسوس خورد خداوند او را نه شاكر مينويسد و نه بردبار.8
پيامآور رحمت و اميد حضرت محمد صلياللهعليهوآلهوسلم اينگونه سفارش مينمايد كه: البته براي رهايي از اين پيامدها به كسي كه پائينتر از خودتان ميباشد بنگريد و به آن كه بالاتر است نگاه نكنيد كه اين كار براي آن كه نعمتهاي خدارا ناچيز نشمريد بهتر است.9
هنر انسان به ناديده گرفتن داشتهها و ناچيز شمردن آنها نيست، بلكه در اين است كه انسان حتي با كوچكترين امكانات از روحيهاي قوي و بانشاط برخوردار باشد و در اين صورت است كه او سپاسگزار نعمتهاي خدا خواهد بود و احساس نارضايتي نخواهد داشت و اين كلام امام موسي كاظم عليهالسلام راهگشاي ما خواهد بود كه ميفرمايد: دنيا را ناچيز بشماريد و آن را راحت بگيريد چرا كه به يقين هيچ مردمي آن را راحت نگرفتند مگر آنكه خداوند زندگي را بر آنان گوارا نمود.10
از ديگر موانع رضايتمندي در زندگي هوسها و آرزوهاي زيادي است كه در سر ميپرورانيم. غافل از اينكه هوسها قربانگاه آسايش و آرامش زندگياند . پس كلام امام علي عليهالسلام را همواره به ياد داشته باشيد كه ميفرمايند: زندگي را جستجو كردم و آن را جز در ترك كردن هوس نديدم ، پس هوس را ترك كنيد تا زندگيتان لذتبخش گردد.11
در پايان يادآور ميشويم كه اين موارد برخي از راهكارهاي رضايت از زندگي و يا عوال نارضايتي از زندگي است، اما همواره به ياد داشته باشيد، كه رضايت از زندگي يك هنر است و براي زندگي بهتر بايد در اين عرصه هنرمند شد.
البته براي هنرمند شدن در اين عرصه كافي است به سراغ روايات ائمهي اطهار عليهمالسلام برويم و از اين گنجينهي ارزشمند در جهت رضايتمندي و شادي در زندگي دنيوي و براي سعادت اخروي استفادهي بهينه نمائيم.
پی نوشت ها
1- غررالحكم ح2258 ، عيونالحكم و المواعظ ص435
2- غررالحكم ح 9007
3- نهجالبلاغه ح 69
4- غررالحكم ح 11038
5-نهجالبلاغه نامه 31
6-غررالحكم ح 7304
7- الكافي ج 2 ص315
8- كنزالعمال ج 2 ص255 ح6423
9- صحيحالمسلم ج8 ص 213
10- اعلانالدين ص280
11- جامعالاخبار ص123